کرونا؛ تهدیدی که قابل تبدیل به فرصت‌های بسیار است

اشاره: این روزها کرونا همه چیز را درگیر خودش کرده؛ همه اخبار و نقل ها شده کرونا، جز تهدید جان و زندگی مردم چیز دیگری به ذهن مان خطور نمی‌کند؛ یک بیماری که افزون بر تعطیل کردن کسب و کار بخش قابل توجهی از جامعه، درد و رنج زیادی را متوجه جامعه کرده است.

اما همین بیماری که سختی زیادی برای ما به همراه آورده است می‌تواند از منظری دیگر فرصت‌هایی را برای ما به همراه داشته باشد.

حجت‌الاسلام غلامرضا بهروزی لک عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا با استناد به آیاتی از قرآن کریم به مصادیقی از گشایش‌هایی که کرونا برای ما ایجاد کرده است اشاره می‌کند که متن آن تقدیم علاقه مندان و مخاطبان خبرگزاری رسا می شود.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

تهدیدها و فرصت های ناشی از بحران کرونا

کشور ما و مردم جهان با چالشی به نام ویروس کرونا و اپیدمی و فراگیری و شیوع آن مواجه شده‌ایم؛ برای همه ما مفید است که از یک سو به توصیه‌های بهداشتی گوش فرا دهیم و از سوی دیگر در همراهی و کمک به مسئولان و ماندن در خانه به قطع زنجیره این بیماری کمک کنیم.

اما گرفتار آمدن در این سختی بنا به آیه «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا؛ همانا همراه سختی‌ها گشایش‌هایی وجود دارد و همانا همراه سختی‌ها گشایش‌هایی وجود دارد» برای ما گشایش‌هایی را همراه دارد.

دانشمندان مدیریت راهبردی تأکید می‌کنند «باید در مواجهه با تهدیدها، آن‌ها را به فرصت‌های جدیدی برای رشد، پیشرفت و تکامل تبدیل کنیم»؛ به حتم تهدید ویروس کرونا که گسترش پیدا کرده، از این سنخ است.

رهبر معظم انقلاب نیز در موارد متعدد اشاره فرمودند «همگی باید تلاش کنیم تا این تهدید را به فرصت تبدیل کنیم»؛ تهدیدات، ناملایماتی را هم به همراه دارند، اما فرصت‌هایی را هم آزاد می‌کنند، فرصت‌هایی که یک مدیر خلاق که دغدغه پیشرفت و تکامل دارد، می‌تواند به آن‌ها تمسک جسته و با استفاده از آن‌ها راه پیشرفت، ترقی، تکامل و نیل به اهداف را هموار کند.

این فرصت، تنها فرصت در یک بعد خاص نیست؛ می‌تواند از ابعاد و زوایای مختلف مد نظر قرار گیرد؛ این فرصت‌ها را در چند بعد می‌توانیم در بخش‌های دیگر به بحث و گفت‌وگو بگذاریم؛ من هم پیرو فرمایش رهبر معظم انقلاب، حوزویان و دانشگاهیان را به بهره‌گیری از این فرصت‌ها دعوت کنم.

راهبرد قرآنی سوره والعصر « وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ» اینجا راهگشاست؛ همگی یک جهاد علمی در مواجهه با ویروس کرونا انجام دهیم و ابعاد مختلف این فرصت‌هایی را که فراهم شده است را به همدیگر توصیه کنیم. الان فرصت‌هایی فراهم شده است که تأمل و فراغتی وجود دارد که از آن‌ها بهره‌گیری و استفاده کنیم.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

بازاندیشی درباره فرصت های فردی بحران کرونا

یکی از ابعاد این فرصت‌ها، فرصت‌های شخصی و فردی است؛ بیدار شدن از غفلت یکی از این فرصت‌ها است؛ تا الان زندگی عادی باعث شده بود که روال امور را عادی، جاری و همیشگی بدانیم؛ اما الان که این بحران به وجود آمده است، فرصتی فراهم شده است که تأمل مجددی داشته باشیم.

«نعمتان مجهولتان الصّحّة و الأمان» از روایات مشهور شیعه است؛ دو نعمت جلوی چشم انسان است که آن‌ها را نمی‌بیند، یکی سلامت و صحت و دیگری امنیت است؛ انسان همیشه در امنیت و سلامت زندگی کرده و قدر عافیت را ندانسته است؛ الان بیدار شدن از این غفلت و اینکه ما این‌ها را داریم، بزرگترین فرصتی است که برای همه رخ داده است.

از این فرصت استفاده کنیم و دوباره در نعمت‌هایی که خداوند متعال به ما داده است تأمل کنیم؛ اگر شاکر نبودیم به شکر نعمت بازگردیم و دقت کنیم؛ فرصت باز اندیشیدن و تأمل بسیار مغتنم است.

در جیب فکر فرو برویم و ببینیم که چه نعمت‌هایی را داریم که از آن‌ها غفلت داشته‌ایم، دوباره به شکر نعمت برگردیم و تلاش کنیم این تهدید را به فرصت اندیشیدن مجدد تبدیل کنیم.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

نزدیکی به خدا

یکی از فرصت‌های فردی فرصت تضرع و روی کردن به درگاه الهی است؛ خداوند متعال به سنت «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَىٰ أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُمْ بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ» اشاره دارد؛ این سنت انسان‌هایی را که در زندگی عادی غوطه‌ور می‌شوند و ابعاد و زوایای دیگر آن را نمی‌بینند، در سختی‌ها و تنگناها قرار می‌دهد تا مجدد به سمت درگاه الهی روی بیاورند؛ که این ایام یکی از مصادیق آن است.

به یقین کرونا تهدیدی برای ما است؛ ما در این کرونا سختی‌هایی را مواجه می‌شویم، مصیبت‌هایی را می‌بینیم، عزیزانی و دوستانی داریم که دچار این بیماری شده‌اند؛ بستگان و خویشانمان، از دنیا رفته‌اند که امیدواریم خداوند همه را غریق رحمت کند.

اما این فرصت، برای ما زمینه روی کردن به درگاه الهی و تضرع به آن است؛ دنیای صنعتی و مدرن امروز بویژه در قرن بیست و یکم غرق در رفاه و تجمل است؛ فضای مجازی بیشتر انسان‌ها را گرفتار خود و غافل کرده است؛ چند سده دنیای غرب خدا را کنار گذاشته بود،

اما الان حتی در سکولارترین کشورهای جهان که اعتقادی به نقش خداوند در زندگی روزمره‌شان نبودند و دین را از جمع و اجتماع جدا کرده بودند، دست به دعا برداشته‌اند و این راه مثبتی است؛ ما نیز باید علاوه بر تلاش‌های بهداشتی، پزشکی، مدیریتی، پیشگیری و امثال این‌ها، باید به تضرع در درگاه خداوند هم توجه داشته باشیم و این را برای خود یک فرصت بدانیم.

تنها خداوند قادر متعال است؛ ویروس کرونا تحت هدایت و مدیریت الهی می‌تواند کنترل شود؛ هیچ چیز از قدرت الهی خارج نیست؛ اگر ما تلاش کنیم و به درگاه الهی تضرع کرده و برای خودمان روشن کنیم که خدای رحمان و رحیم، تو درمان هر دردی هستی، پس حال که لحظات عمر ما در ید قدرت توست، این بلا را از ملت ما بردار.

این تضرع باعث می‌شود که ما با بازگشت به خدا و با دل سپردن به درگاه الهی نخست از خواب غفلت بیدار می‌شویم و ثمره آن نزدیک شدن و تقرب بیشتر به درگاه الهی خواهد بود. امیدوارم با کمک همگی زودتر این مشکل را پشت سر بگذاریم و ویروس کرونا را با هم شکست بدهیم.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

افزایش بهداشت اجتماعی

اگر قصدمان نگاه کردن به نیمه پر لیوان باشد، یکی از تأثیرات مثبت بیماری کرونا توجه بیشتر به بهداشت است؛ شاید در زندگی روزمره قبلی، تک تک ما اینقدر بهداشت را رعایت نمی‌کردیم؛ الان مجبور هستیم که بهداشت فردی و جمعی را رعایت کنیم؛ شستن دست و شیوه‌های دیگر رعایت بهداشت، نکته مثبت زندگی شده است. کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که تأثیر کرونا، گسترش و عمیق‌تر شدن بهداشت در سراسر جهان خواهد بود.

ما هم که در ایران بر اساس معارف اسلامی، پاکی، طهارت و نظافت را اولویت قرار می‌دادیم و به «النظافت من الایمان» اعتقاد داشتیم بر این توجه افزوده‌ایم.

البته بهداشت چیزی جز رعایت تقوا نیست؛ تقوا یعنی خویشتن را نگه داشتن؛ خیلی وقت‌ها تقوا را ترسیدن می‌دانیم، اما ترسیدن لازمه و شاید لوازم و تبعات آن باشد. تقوا به معنی رعایت است؛ خداوند متعال در قرآن کریم توصیه فرموده است که «وَ مَن یَتَّقِ اللهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجاً؛ هر کس تقوا را رعایت کند برای او گشایشی فراهم خواهد شد».

به یقین یکی از مصادیق تقوا در شرایط کنونی افزایش سطح بهداشت است که ما از این افزایش سطح بهداشت فردی و عمومی خود هم باید تلاش کنیم که یادآور تقوای الهی باشیم، همانطور که ویروس را احساس کردیم و خطر آن را جدی می‌گیریم، این خطر را هم مد نظر خودمان قرار دهیم که دنیا فرصتی برای رسیدن به سعادت اخروی است و آن هم با رعایت تقوا فراهم خواهد شد.

دقت به خاطر تهدید کرونا و رعایت بهداشت فردی باید توشه‌ای برای تقویت تقوا قرار گیرد؛ تقوایی که به کجا برویم؟ به کجا نرویم؟ حلال و حرام چیست؟ آزاد و ممنوع کجاست؟ همه این‌ها فرصت‌هایی است که اینجا فراهم شده است.

من امیدوارم که با رعایت تقوا در مصداق بهداشت فردی هر چه زودتر این ویروس و بحران را پشت سر بگذاریم و ویروس کرونا را با هماهنگی و همکاری هم شکست بدهیم.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

دقت در خوراک و ارتباطات روزمره

مواجهه با ویروس کرونا یک دغدغه جمعی امروز است؛ برای مقابله جدی با این دغدغه عمومی همه بسیج شده‌اند؛ اما به لحاظ راهبردی نباید منفعل باشیم؛ باید تبدیل تهدید به فرصت در شیوع ویروس کرونا را جدی بگیریم.

یکی از فرصت‌های فردی اکنون، تأمل در خوراک و سبک زندگی است؛ شاید قبل از این، اینقدر در طعام خود دقت نمی‌کردیم که چه چیزی بخوریم، از کجا تهیه کنیم، چگونه آماده کنیم و چگونه آن را از آلودگی مصون داریم؛ این موارد در زندگی روزمره عادی بود.

ویروس کرونا باعث شد که دقت بیشتری به خرج دهیم؛ خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‌ طَعامِهِ»، امام صادق (ع) در روایتی می‌فرماید تنها تمیزی و کثیفی غذا نیست بلکه شما باید به حلال یا حرام بودن آن نیز دقت کنید.

امروز حتی در تهیه روزمره‌ترین غذای خودمان که نان است دقت می‌کنیم که آلودگی در آن وجود نداشته باشد؛ این برای ما فرصتی است که تجربه کنیم غذایمان را ازکجا تهیه می‌کنیم؛ این غذا حلال یا حرام است؛ غذا را در خدمت چه کارهایی مصرف می‌کنیم؛ آیا فقط شکم پر کردن است یا از غذا برای قوت و قوتی برای عبادت و تکامل و پیشرفت کمک می‌گیریم.

تهدیدی که این روزها فراهم شده است، فرصتی را هم فراهم کرده است که از این به بعد در غذای خودمان دقت کنیم که علاوه بر بعد مادی و صحت و سلامت مادی، در بعد معنوی آن یعنیحلال و حرام بودن آن و غرضی که این غذا را مصرف می‌کنیم بیشتر تأمل کنیم.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

حساب و کتاب اعمال

افزایش ایمان و توکل از دیگر فرصت‌های فردی است که باید از تهدید کرونا تحقق ببخشیم؛ هنگامی که انسان‌ها با مشکلات و سختی‌ها مواجه می‌شوند، پناهگاهی را جستجو می‌کنند و دلشان را به جایی می‌سپارند که بتواند آن‌ها را از این گذر و نجات دهد؛ این همان توکل به خدا است.

ما باید ایمان خود را به خداوند متعال تقویت کنیم؛ خیلی از ما در زندگی روزمره غرق شده بودیم؛ جا دارد که همگی به سوی خدا برگردیم؛ خداوند می‌فرماید «فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ»؛ در مشکلات اگر به جایی می‌خواهید فرار کنید، به سمت خداوند فرار کنید، که زیبا تر،وسیع‌تر و مهربان‌تر از آغوش الهی نیست.

اگر در زندگی روزمره گذشته خود از خدا غافل بودیم، دوباره باید به خدا برگردیم؛ ایمان خود را تقویت کنیم؛ تقویت ایمان راه نجات ما است؛ خداوند می‌فرماید «وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ؛ هر کس به خدا توکل کند، خداوند برای او کافی خواهد بود».

توکل به خدا به معنای انجام ندادن اقدامات بهداشتی نیست؛ بلکه علاوه بر اقدام در مواجهه و مقابله با ویروس از طریق بهداشتی، پزشکی و امثال این‌ها، درمان و نجات را از خداوند متعال بطلبیم؛ این همان توکل مثبت است.

بحران کرونا، فرصت‌هایی را برای ما فراهم کرده است که شکسته شدن دل‌های ما، تضرع و زاری به درگاه الهی و توکل کردن است. صبح یا هر لحظه «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» بگوییم که هیچ تحول و حرکتی نیست مگر اینکه تحت قدرت الهی است که این همان توکل است که امیدوار هستیم که با توکل از این بحران گذر کنیم و ویروس کرونا را شکست بدهیم.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

کرونا، مرگ اندیشی و تمنای وصال

یکی از تهدیدهایی که این روزها موجب هراس و نگرانی ما شده است، مرگ و میرها است؛ خیلی از ما در زندگی روزمره، یاد مرگ نبودیم، فکر می‌کردیم که عافیت و صحت و سلامتی است و به یاد آخرت نبودیم؛ شاید هفته‌ای یک بار سر قبر عزیزان می‌رفتیم و فاتحه‌ای می‌خواندیم و خیال می‌کردیم که ما همیشه هستیم، اما توجه به زندگی دیگر و سرای دیگر فرصتی است که برای ما فراهم شده است.

در روایاتی درباره واعظ بودن موت و مرگ سخن گفته‌اند؛ نخست اینکه ما نباید از مرگ بترسیم، البته به این معنا نیست که مشکلات را نادیده بگیریم؛ نباید سلامتی خود و عزیزانمان را از دست بدهیم و موجب از دست رفتن سلامتی عزیزانمان باشیم.

مرگ یک پدیده منفی نیست؛ بلکه یک گذرگاهی از این دنیا به سرای اخروی است. خداوند فرموده است که «اِنَّ الدّارَ الآخِرَةَ لَهِیَ الحَیَوان»، همانا زندگی آخرت آن زندگی اصلی است؛ شاید ما خیال می‌کنیم که زندگی این است؛ مگر ما دوست نداریم که پیش خدا برویم؟ خداوند متعال شاخصی را برای دوستی و محبت خود و موت و ولایت خود در سوره جمعه برای ما معرفی کرده است؛ البته این مطالب برای یهودیان است اما ملاک و شاخص کلی است.

اگر به واقع خدا را دوست دارید، آرزوی مرگ کنید؛ آرزو کنید که زودتر به خدا برسید، خب من این نتیجه را می‌گیرم که فرصت این است که به هر حال اگر مبتلا شویم و یا عزیزانمان را از دست بدهیم این منفی نیست بلکه فرصتی است در تأمل در بازگشت به خدا و آماده شدن برای حیات اخروی که منزلگاه دائمی ما آنجا خواهد بود.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

تأمل در قرآن

عزیزانی مانند نیروهای بهداشتی، پزشکی، نظامی و امنیتی که در خط مقدم مقابله با ویروس کرونا قرار گرفته‌اند، این روزها اشتغال شبانه‌روزی دارند و تلاش می‌کنند و ما از ایشان متشکر هستیم؛ اما بسیاری از بخش‌های جامعه از فراغت برخوردار شده‌اند.

باید فرصت فراغت را مغتنم بشماریم؛ الان باید بفهمیم که فراغت چیست؟ گاهی وقت‌ها تلقی نادرستی از اوقات فراغت داریم؛ خیال می‌کنیم که اوقات فراغت همان اوقات بیکاری است؛ این اوقات ما کاری نداریم و در منزل نشسته‌ایم، اما به لحاظ مفهوم عمیق‌تر اجتماعی، اصلاً فراغت به معنای بیکاری نیست، بلکه فراغت به معنی این است که انسان از کارهای روزمره که برای معیشت او لازم است، فرصتی پیدا کند که به اندیشه و تأمل بپردازد.

در روایت ما معصومان (ع) فرموده‌اند که اوقات خود را به سه قسم تقسیم کنید، قسمی برای کار و معیشت و روزی، قسمی برای استراحت و قسمی را برای عبادت و اندیشیدن و تأمل و تفکر در نظر بگیرید».

الان ما با خانه نشستن تلاش می‌کنیم که این زنجیره کرونا را قطع کنیم، اما چکار کنیم که این اوقات فراغت خود را بیشتر استفاده کنیم؟ شاید در ایام کاری و پیک کاری خودمان فرصت نداشته‌ایم که به مطالعه بپردازیم؛ الان فرصت هست؛ بویژه با ابزارهایی که فراهم شده است از طریق رسانة‌های دیجیتالی و فضاهای اجتماعی می‌توانیم به بحث و گفت‌وگو بپردازیم؛ می‌توانیم در ابعاد مختلف زندگی مطالعه کنیم.

بالاتر از همه اینکه فرصت تأمل در قرآن کریم برای ما فراهم شده است؛ برای تأمل در اعتقادات، دین و فلسفه زندگی خودمان فرصت وجود دارد؛ تأمل و دقت در قرآن کریم و مطالعه را به فرهنگ زندگی روزمره خود تبدیل کنیم؛ خواهیم دید که بعد از پیروزی بر این بحران به مطالعه عادت کرده‌ایم.

بخش عظیمی از جمعیت کشور، اشتغال اداری یا اقتصادی داشتند و فرصت مطالعه کتاب را نداشتند؛ خواهیم دید که بعد از ویروس کرونا، فرهنگ مطالعه چگونه بین ما گسترش پیدا خواهد کرد.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

امید به آینده و مثبت اندیشی در بحران ها

رویکرد ما در مشکلات می‌تواند به دو صورت باشد؛ یکی انفعالی است و بد بین به آینده است و خیال می‌کند آینده همین موارد منفی و تهدیدها است؛ این نگاه پسیمیستی یا بد بینانه سبب می‌شود که ما فرصت‌های آینده را نبینیم و حتی فرصت‌هایی هم که وجود داشته باشد را از دست بدهیم.

اما رویکرد دیگر، مثبت‌اندیشی، نگاه امید بخش به آینده، خوش بینانه و آپتیمیستی است؛ نگاهی که برای ما فرصت‌های جدیدی را فراهم می‌کند. ما این نگاه خوش بینانه را می‌توانیم با امید به دست بیاوریم؛ امت‌هایی که به آینده امید مثبت نداشته‌اند، نتوانستند مقاومت کنند.

دیده‌ایم و تجربه کرده‌ایم که افرادی در اوج بیماری، دلبستگی‌ها، امیدها و نگرانی‌هایی داشتند که چگونه آن‌ها را به سرانجام برسانند بنابراین در سخت‌ترین بیماری‌ها مقاومت کردند.

کارشناسان در مباحث آینده‌پژوهی، نگاه مثبت به آینده را توصیه می‌کنند؛ این ویروس گذر خواهد کرد، مدتش هر چه باشد خواهد گذشت و آن را شکست خواهیم داد اما نگاه مثبت و تجربه مثبت‌اندیشی می‌تواند در آینده زندگی ما مؤثر باشد.

این بحران می‌تواند تمرینی برای تمرکز بر نقاط مثبت زندگی است؛ ما نباید همیشه نیمه خالی لیوان را ببینیم؛ نیمه پر لیوان همین امیدهایی است که در آینده وجود دارد؛ حتی در تنگناهای شدید اگر بتوانیم این امید را ایجاد کنیم، به حتم گشایش همراه آن خواهد آمد. قرآن کریم توصیه می‌کند «لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ» هرگز نباید از رحمت الهی نا امید شویم.

برای دیدن فیلم این بخش از متن کلیک کنید

مراعات دیگران

این روزها مجبور هستیم از عزیزانمان فاصله بگیریم تا سلامت ما و آن‌ها حفظ شود؛ چنین بیماری در صد سال گذشته بی‌سابقه بوده است، اما قبل از آن قحطی‌ها، طاعون، وبا و امثال این‌ها کشته‌هایی داشته است؛ اما ما این‌ها را تجربه نکرده‌ایم.

شاید از احوال قیامت در زندگی روزمره خود غافل بودیم؛ قرآن کریم به ما گوشزد می‌کند که احوال قیامت چگونه خواهد بود؟ هر وقت به شرایطی هم که امروزه در آن قرار گرفتیم که مراقبت‌ها چقدر باید جدی باشد و هر کس باید مراقب خودش باشد.

شاید این آیه از قرآن در ذهن ما تجلی کند که «يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ؛ وَ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ؛ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِيهِ» روز قیامت روزی است که انسان از برادر خود پرهیز و فرار می‌کند، و از مادر و پدرش، چقدر عزیزان را که جگرگوشه‌های ما هستند که می‌خواهیم همیشه پیش آن‌ها باشیم، احوال قیامت احوالی است که از آن‌ها فرار می‌کنیم، حتی از زن و فرزند هم غفلت می‌شود.

در این دنیا ما دوست نداریم که چنین شرایطی برای ما رخ دهد، اما شرایط فعلی فرصتی برای قیامت‌اندیشی است چون در آینده این شرایط را تجربه خواهیم کرد، همگی وارد قیامت خواهیم شد بنابراین باید برای آن آماده شویم. خداوند متعال می‌فرماید روز قیامت هیچ کس فرصت پیدا نخواهد کرد که به فکر دیگران باشد و به آن‌ها بیاندیشد.

الان که زنده هستیم و هنوز امید داریم که این ویروس را شکست بدهیم و تهدید را به فرصت تبدیل کنیم، تلاش کنیم که از احوال امروز خودمان یاد قیامت بیفتیم که همگی وارد آن خواهیم شد، زندگی امروز گوشه‌ای از احوال قیامت را می‌تواند برای ما تداعی کند و این بعد مثبت مواجه شدن با بحران کرونا است./836/ج