گزارشی از نشست علمی سنت ابتلا از منظر قرآن کریم

به گزارش خبرگزاری رسا، معاونت پژوهش مجتمع آموزش عالی فقه نشست علمی «سنت ابتلا از منظر قرآن کریم» را به صورت مجازی برگزار کرد.

در این نشست، حجت‌الاسلام احسانی با اشاره به موارد کاربرد «فتنه» و مشتقات آن در قرآن، روایات و نهج البلاغه، گفت: یکی از کلیدواژه ‌های قرآن، روایات و نهج البلاغه، واژه فتنه و مشتقات آن است؛ شاید در قرآن نزدیک به شصت مورد و در نهج البلاغه حدود هشتاد مورد این واژه و مشتقات آن به کار رفته باشد.

وی، در ادامه، به معنای «فتنه» اشاره کرد و اظهار داشت: وقتی این واژه را در «مصباح» می بینید، این گونه معنا کرده است: وقتی طلا یا نقره را حرارت می دهید تا عیار طلا و نقره به دست بیاید و خالصی از ناخالصی جدا شود. در قرآن نیز فتنه در معانی مختلفی به کار رفته است که خودش را بیشتر به شکل مشترک لفظی نشان می دهد تا مشترک معنوی.

سخنران نشست افزود: اگر بخواهیم بپذیریم که به نظر برخی نظریه پردازان، همه الفاظی که وضع شده، برای نیازهای مادی بوده است، شاید بتوان گفت بهترین معنایی که با معنای مادی فتنه همخوانی دارد، آیه ۱۳ سوره ذاریات است؛ در این آیه خداوند می فرماید: روز جزا (برای کسانی که قرآن را سحر می نامند) وقتی است که آنها را به آتش دوزخ بیازمایند. این، شاید مادی ترین کاربرد «فتنه» در آیات قرآن است.

وی، در ادامه، تصریح کرد: هر چیزی که برخورد با آن، در انسان ایجاد اضطراب و نگرانی می‌ کند، فتنه نامیده می شود؛ از این رو، واژه «امتحان» هم چون در انسان ایجاد نگرانی می کند، به جای فتنه به کار می رود.

حجت‌الاسلام احسانی با اشاره به بروز نگرانی درباره مال و اولاد، خاطرنشان ساخت: اولاد و مال گاهی اوقات در تصمیم گیری نگرانی ایجاد می کند؛ به همین دلیل، خداوند مال و اولاد را فتنه نامیده است.

سخنران نشست ادامه داد: دنیا جایگاه امتحان و فتنه است و این امر، از سنت های الهی برشمرده می شود. هیچ کس هم از امتحانات الهی مبرا نیست.

حجت‌الاسلام احسانی، در ادامه، از دلیل وجود امتحانات الهی سخن گفت و اظهار داشت: خدا فرموده است از بندگان خویش امتحان می گیرد تا مشخص شود چه کسانی بر سر دوراهی های زندگی، بهترین گزینه را انتخاب می کنند.

وی با بیان اینکه خدا ما را امتحان می کند تا جوهره وجود ما ظاهر شود، بیان نمود: خدا می‌توانست همه ما را مؤمن یا کافر قرار دهد یا همه به بهشت و جهنم ببرد، ولی خدا می خواهد این مسیر را با اختیار برویم و قدرت انتخاب است که موجب می شود مقام انسان از ملائک بالاتر رود یا از حیوانات پست تر باشد.

حجت‌الاسلام احسانی، در بخش دیگری از سخنانش، به مواردی در قرآن درباره ابتلا اشاره کرد و اظهار داشت: آیات فراوانی درباره ابتلا و فتنه در قرآن آمده است که روح تمام آنها به یک چیز برمی گردد: خدا همواره شرایطی ایجاد می کند تا انسان سر دوراهی قرار بگیرد.

وی افزود: با بررسی آیات قرآن درمی یابیم که خداوند گاهی امتحان را به خودش نسبت می دهد. در برخی مواقع هم فتنه و امتحان را به شیطان نسبت می دهد. در چنین مواردی، به انسان دستور داده است که مواظب باشید شیطان در شما ایجاد اضطراب نکند و مورد فتنه قرار ندهد. افزون بر این، گاهی فتنه را به انسان نسبت می دهد.

حجت‌الاسلام احسانی یکی از وظایف انسان ها را در هنگام مواجهه با فتنه ها، دوری از آن و وارد نشدن به فتنه برشمرد و با تقسیم بندی آزمون های الهی به «آزمون های تکوینی»‌ و «آزمون های تشریعی»، ابراز کرد: خداوند می فرماید: هر چه در زمین آفریدیم، زینت زمین است. خداوند این زینت ها قرار داده است تا مردم را امتحان نماید و مشخص شود چه کسانی می توانند در برابر این زیبایی ها مقاومت کنند و حلال و حرام را در رسیدن به آن رعایت نمایند.

وی با تأکید بر اینکه شاید وابستگی انسان به مال و اولاد، بیشترین حد وابستگی به زیبایی های دنیا باشد، تصریح نمود: اولاد و اموال اصالت ندارند و ابزار امتحان هستند.

سخنران نشست، در ادامه، به شیوع کرونا در جهان اشاره نمود و گفت: یکی از امتحانات الهی، شیوع کروناست؛ خداوند بدین وسیله مشخص می‌ سازد که هر کس در برابر این بیماری چه واکنشی دارد؛ برخی به احتکار و‌ گران فروشی می پردازند و عده ای اجاره بهای ملک خویش را می بخشند و از مال خود به نیازمندان کمک می نمایند.

وی، با بیان اینکه کسانی در امتحانات پیروز می شوند که صبور باشند، خاطرنشان ساخت: خدا در قرآن می‌ فرماید که انسان نباید غصه مال دیگران را بخورد، زیرا اموال، ابزاری در دست آنان است که به وسیله آن امتحان می‌ شوند. نباید بپنداریم که این اموال، به آنان تعلق دارد. این گونه چیزها دارای ارزش ذاتی و وسیله امتحان است.

حجت‌الاسلام احسانی همه رعایت اوامر و نواهی خداوند را امتحان تشریعی دانست و در ادامه، به یکی، دو نمونه از امتحانات تشریعی اشاره کرد و گفت: یکی از محرمات احرام، صید است. خدا می‌‌فرماید: خدا شما را در ایام احرام از صید منع کند تا امتحان نماید. در این زمان، صید جلو چشم انسان ظاهر می شود، به گونه ای که به راحتی می شود آن را شکار کرد. در چنین شرایطی است که مشخص می شود چه کسی به امر و نهی خدا اهمیت می دهد و آن را رعایت می کند.

وی افزود: مورد بعدی، اصحاب سبت که از صید ماهی در شنبه ها منع شدند. با این حال، با حفر حوضچه هایی، ماهی ها را در روز شنبه در حوضچه گرفتار می کردند و یکشنبه، آن را شکار می‌نمودند. خدا هم آنان را عذاب کرد و مسخ نمود.

حجت‌الاسلام احسانی یکی از قسمت های زیبای قرآن را ابتلائات انبیا برشمرد و تصریح کرد: شاید سخت ترین امتحان، امتحان حضرت ابراهیم(ع) باشد که مأمور شدند فرزند برومندشان را ذبح کنند یا ایشان را در منجیق گذاشتند و به آتش پرت کردند. با این حال، ایشان برابر آزمون امام حسین(ع) سر تعظیم فرود می آورند، زیرا امتحان امام حسین(ع) بسیار بالاتر است.

وی در پایان خاطرنشان ساخت: ارزش ما به اختیاری است که بر سر دوراهی ها داریم./1324/ج