خاطرات استاد خسروشاهی درباره فیلسوف معاصر، استاد سید جلال­الدین آشتیانی منتشر شد

به گزارش خبرنگار  خبرگزاری رسا، انتشارات کلبه شروق قم کتاب «خاطرات مستند استاد سید هادی خسروشاهی درباره فیلسوف معاصر، استاد سید جلال­الدین آشتیانی(ره) و نهضت مقاومت ملی و جمعیت متاع» را  منتشر کرد.

این کتاب جلد 21 مجموعه حدیث روزگار (خاطرات مستند استاد خسروشاهی) درباره استاد علامه آشتیانی(ره) است؛ شخصیتی که هانری کربُن از او به عنوان «ملاصدرای زمان» زمان یاد کرده است و مرحوم آیت الله رفیعی قزوینی در اجازه نامه اجتهادی که برای ایشان صادر کرده، تعبیر «عمادالفقهاء و سیدالحکماء» را به کار برده اند.

معرفی کتاب
کتاب «خاطرات مستند استاد خسروشاهی درباره استاد سید جلال الدین آشتیانی» از یک مقدمه و 9 بخش تشکیل شده است: 1. جمال فلسفه و عرفان، 2. نگاهی به زندگی و آثار، 3. بُعد سیاسی زندگی علامه آشتیانی، 4. استاد آشتیانی در «نهضت مقاومت ملی» و جمعیت «متاع»، 5. دیدگاه­های سیاسی استاد آشتیانی، (درباره شخصیت­هایی مثل سید جمال­الدین حسینی، آیت­الله کاشانی، فدائیان اسلام، امام خمینی، و انقلاب اسلامی)، 6. چند نامه تاریخی ـ سیاسی، 7. درباره استاد جلال آشتیانی و 8. نامه ها و دست­خط­ها. کتاب هم با فهرست اعلام، اماکن و کتب پایان می­رسد که برای محققان و علاقه مندان به تاریخ معاصر بسیار راهگشاست.

استاد خسروشاهی در مقدمه کتاب می­نویسد: «نکته­ای که در این رساله مورد توجه قرار گرفته، فعالیت­های سیاسی و غیرعلمی ـ غیرفلسفی استاد جلال­الدین در دوران زندگی ایشان است. در واقع استاد جلال آشتیانی در آن برهه از زمان، همزمان با ارتباط مقبول و موقعیت خاص در بیت مرجعیت ـ آیت­الله بروجردی ـ و تحصیل و تدریس در حوزه و بحث و تلاش در دایره علوم اسلامی، به­ویژه عرفان و فلسفه، در مسائل سیاسی روز هم به نحوی دخالت و نقش داشته است که البته این موضوع و این مرحله از زندگی ایشان، مورد توجه اغلب سیره­نویسان که درباره استاد جلال، مقاله یا کتابی نوشته­اند، قرار نگرفته است.»

استاد خسروشاهی در این کتاب، ارتباط استاد آشتیانی و آیت الله بروجردی، استمرار تدریس اسفار توسط علامه طباطبایی ـ برخلاف مشهور ـ، نحوره برخورد با بهائیان ایران، مسأله ملی شدن صنعت نفت و دیدگاههای ایشان درباره شخصیت ها و جریان های سیاسی و مذهبی وقت را بیان می کند.

اهمیت و جایگاه استاد آشتیانی
استاد خسروشاهی در بخشی از کتاب درباره آشتیانی می­نویسد: «علامه سید جلال­الدین آشتیانی پرچمدار حکمت صدرایی در دوران معاصر و شارح بزرگ مکتب فلسفه اشراق و عرفان اصیل اسلامی، بی­گمان یکی از شخصیت­های استثنایی تاریخ و فرهنگ معاصر ایران­زمین بود. نکته­ای که درباره وی مورد اتفاق همگان است این است که علامه آشتیانی، انسانی متعالی و فیلسوفی والا مقام و به قول هانری کربن در حد ملاصدرای زمان بود. زندگی او، زندگی فیلسوفی زبده و دانشمندی پُرمایه است که فقط با عشق به علم و فلسفه و عرفان، سپری شد و او هرگز از این عشق خود نیاسود و هیچ­یک از تحولات کوچک و بزرگ روزگار، سبب نشد که او راه و روشی را که برای خود برگزید، ترک کند!»(ص33)

جایگاه ناشناخته استاد آشتیانی در بیت مرجعیت آیت­الله بروجردی
یکی از وجوه ناشناخته استاد آشتیانی، ارتباط ویژه او با آیت­الله بروجردی است. استاد خسروشاهی در این باره می­نویسد: «یکی از شگفتی­های زندگی نخستین سید  جلال آشتیانی، حضور او در بیت مرجع بزرگ وقت، آیت­الله بروجردی است. این حضور، در آن سن و سال، چنان پررنگ بود که انصافاً تعجب­برانگیز است که چگونه یک طلبه جوان آشتیانی در نزد مرجع بزرگ شیعه، آن اندازه دارای تقرّب و اعتبار می­شود که بعضی از مسائل مربوط به حوزه و حتی مسائل سیاسی را نیز با آن طلبه، مطرح می­کند و یا با او مشورت می­نماید و عقل و ادراک او را می­ستاید.»(ص37)

اهتمام استاد آشتیانی به زبان فارسی
استاد خسروشاهی در زمینه اهتمام استاد آشتیانی به زبان فارسی می­نویسد: «علی­رغم قابلیت والای استاد در ادبیات عرب و توانایی بی­تردید در تألیف به زبان عربی، او تنها به زبان فارسی نوشت؛ چرا که او معتقد بود که لازم است زبان فارسی را که قابلیت­های فراوانی در زمینه ارائه و بیان معارف حکمی و فلسفی دارد، تقویت نموده و در جهان گسترش داد و از همه ظرفیت­های آن بهره برد.»(صص 47 و 48)

اهتمام ویژه استاد آشتیانی به شاگردپروری
استاد خسروشاهی نکات و ویژگی­های جالبی را در خصوص اهتمام استاد آشتیانی به شاگردپروری و نوع تعاملات با دانشجویان و طلاب ـ خصوصاً فلسفه ـ بیان می­کند. استاد خسروشاهی درباره مشی کلی زندگی استاد آشتیانی می­نویسد: «هدف والای آشتیانی روشن نگاه داشتن مشعل حکمت در حوزه­ها بود و برای این هدف والا، از هر وسیله­ای کمک می­گرفت. ارتباط او با جریان­های رسمی حکمت و فلسفه، نشان دهنده علاقه او به حرکت­های فکری بود و اگر نیز در مواردی در رابطه با بسط و توسعه فلسفه به خواسته­های رجال مرتبط به حکومت، پاسخ مثبت می­داد – که در شأن او نبود – علت شاگردپروری و احترام به کاروانیان دانش بود وگرنه او چه نیازی داشت که با مجله­ای تازه­نفس و یا گمنام که  فاقد شهرت بود، همکاری نماید و ده­ها صفحه مطلب در آن بنویسد و یا همکاری با فلان مقام رسمی را در زمینه­های علمی – فلسفی بپذیرد؟»(ص49)

ابعاد سیاسی زندگی استاد آشتیانی
استاد خسروشاهی با انتقاد از غفلت و بی­توجهی به بُعد سیاسی زندگی و فعالیت های استاد آشتیانی می­نویسد: در مورد استاد جلال­الدین آشتیانی، متأسفانه اساتید و دوستان، به بُعد سیاسی زندگی وی توجهی نکرده و یا حتی اشاره­ای هم به آن ننموده­اند؛ یعنی امروزه کمتر کسی حتی دوستان و شاگردان استاد آشتیانی به درستی می­دانند که وی از سال­ها پیش از انقلاب اسلامی عملاً یک شخص فعال سیاسی – اجتماعی بوده و در حد توان خود، در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت و حوادث بعد از آن، نقشی به عهده داشته است. در واقع آشتیانی با توجه به موضع­­­گیری مثبت مرحوم آیت­الله بروجردی در نخستین مراحل امر ملی شدن صنعت نفت از روش جمعی نهضت پشتیبانی و با آن همکاری می­نمود و این موضع­گیری حتی پس از کودتای ضد ملی 28 مرداد سال 1332 و شکست ظاهری نهضت، ادامه یافت و آشتیانی، رابط مورد اعتماد این امر بود و در تحویل نامه رهبران مسلمان نهضت مقاومت ملی به آیت­الله بروجردی و ابلاغ دیدگاه­های آیت­الله بروجردی در قبال رژیم کودتا، به رهبری نهضت مقاومت، نقش اصلی را به عهده داشت.»(ص 62)

دیدگاه ها و نظرات استاد آشتیانی درباره شخصیت ها و جریانها
استاد خسروشاهی در بخش پنجم کتاب، نظرات و دیدگاه­های سیاسی استاد آشتیانی درباره شخصیت­ها و گروه­های فعال می­آورد و به صورت تفصیلی به بیان این اختلاف نظرهای خویش و استاد آشتیانی می پردازد که گزیده و مختصر آن می آید:
سید جمال­الدین حسینی اسدآبادی: سید جلال­الدین در مورد سید جمال­الدین حسینی (اسدآبادی – افغانی) معتقد بود که «سیاسی کار» بود و خیلی هم مُلّا نبود و در «فلسفه» هم دستی نداشت و شاهکار وی، رساله­ای در «ردّ دهریین» است که اگر بخوانید می­بینید که «پُرمحتوا نیست!»(ص91)

  آیت ­الله کاشانی: آقاجلال نخست ـ در آغاز نهضت ملی ـ مرید آیت­الله کاشانی بود. به ویژه که مرشد او مرحوم آیت­الله بروجردی هم سخت به آیت­الله کاشانی اعتقاد داشت و به او احترام می­گذاشت، اما در جریان اختلاف بین ایشان و دکتر مصدق، آقاجلال جانب دیگر را گرفت و روزی می­گفت: «بی­تردید آیت­الله کاشانی مردی ملا و باسواد و مجتهد علی­الاطلاق است و قیام و مبارزات مسلّحانه ایشان در عراق علیه استعمار انگلیس را که موجب صدور حکم اعدام برای ایشان گردید، کسی نمی­تواند انکار کند و در جریان ملی شدن صنعت نفت و بستن دکان _بانک_ انگلیسی­ها در ایران، فتاوای ایشان نقش اول را داشت و موضع­گیری­شان در جریان 30 تیر، واقعاً شاهکار تاریخی ماندنی است و شجاعت و اخلاص سید را نشان داد، اما متأسفانه بعدها دچار اطرافیان مشکوک و ناصالح گردید که همه زحمات او را بر باد دادند و نهضت شکست خورد!» و سید [آشتیانی] از ما نپذیرفت که از این قماش اطرافیان ناصالح و مشکوک در اطراف آقای دکتر مصدق هم زیاد بودند که آتش­بیار معرکه، به خاطر منافع خاص خودشان شدند و در واقع میدان­دار معرکه آن­ها بودند که توانستند جناب پیشوا را قانع کنند که اهمیت نقش و مقام و موقعیت آیت­الله کاشانی را به دست فراموشی بسپرد... (صص 106 و 107)

فدائیان اسلام: آقا جلال­الدین کتباً در آن زمان به این­جانب توصیه می­کند که در جلسات فدائیان در قم شرکت نکنم و حضوراً توضیح داد: «روش این­ها حوزه را به هم زد و همین باعث شد که آیت­الله بروجردی با آن­ها مخالفت کند!» (ص 110)
استاد جلال آشتیانی... اعتقاد داشت که چون مرجعیت (آیت الله بروجردی) با روش آنها مخالف است، نباید با آنها همکاری کرد.(پاورقی ص 139)

امام خمینی و انقلاب اسلامی: موارد دیگری که توسط بعضی­ها مطرح می­شد، موضوع عدم همراهی استاد جلال­الدین با انقلاب اسلامی و یا موضع­گیری منفی وی، در قبال رهبری بود که در این زمینه هم حقیقت امر، متأسفانه به طور شفاف بیان نشده است. دیدگاه استاد آشتیانی در مورد انقلاب علی­رغم عدم دخالت مستقیم در امور سیاسی و یا عدم پذیرش کارهای اجرایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برخلاف تصور بعضی­ها، کاملاً مثبت بود و در مورد امام خمینی هم علاقه و ارادت وی در مرحله «مریدی و مرادی» علاوه بر «شاگردی و استادی» قرار داشت. نقل جملات کوتاه از نوشته خود جلال­الدین در مقاله «رثای امام عارفان» ما را از توضیح بی­نیاز می­کند.»(ص115)

استاد خسروشاهی خاطره و نقل قولی از استاد آشتیانی می­آورد که بسیار جالب و خواندنی است: «یک­بار این شبهات بعضی­ها را برای استاد آشتیانی نقل کردم و او گفت: «ببینید شما خوب می­دانید که بعضی از این مدعیان وقتی من پیش امام تلمّذ می­کردم، هنوز متولد نشده بودند و بعضی دیگر هم، وقتی من امام را «الممجاهد الکبیر، سید الفقهاء و العرفا و رئیس­ المله و الدین» می­نامیدم، جرأت بردن نام امام را به هر دلیلی نداشتند...»(صص 115 و 116)

نظر استاد آشتیانی درباره آیت الله مهدوی کنی و برادرشان
در یکی از نامه­های استاد آشتیانی به استاد خسروشاهی در این کتاب آمده است: «بنده دوست صمیمی در قم ندارم، الّا آقای شیخ محمدرضای [مهدوی] کنی و آقای مهدی [باقر] کنی که می­توانم آن­ها را دوست صمیمی به حمل شایع بدانم... بنده تاکنون غیبت کسی را از آن­ها نشنیده­ام. خیلی مردمان متدین و صمیمی هستند، در بین طلاب آن مدرسه [مدرسه حجتیه] از حیث علم و عمل عدیم­النظیر یا کم­نظیر...»(ص142)

اهمیت عدالت اجتماعی از دیدگاه استاد آشتیانی
استاد آشتیانی در گفتگویی با ماهنامه «کیهان فرهنگی» درباره اهمیت برقراری عدالت اجتماعی می­گوید: «قوانین و موازین اسلام و به­ویژه عدالت اجتماعی خیلی مهم است. اگرچه یکی می­گفت اگر اقتصاد مارکسیستی بیاید، درست می­شود! دیگری می­گفت اگر سرمایه­داری به طور متوسط بیاید مشکل را حل می­کند، ولی در کنار هریک از این­ها اگر عدالت اجتماعی نباشد هیچ فایده­ای ندارد. عدالت اجتماعی مسأله بسیار مهمی است. هر کشوری اگر به این مسأله اهمیت بدهد، مشکلاتش حل می­شود. البته عدالت اقتصادی هم جزئی از عدالت اجتماعی است. عدالت اجتماعی بسیار مهم است. این­که مردم را روشن کنند و به تدریج طوری شود که نظام، وابسته به شخص نباشد، این­ها بسیار مهم است وگرنه می­آیند بلندش می­کنند، در کاخ بزرگی جایش می­دهند، بعد هم وقتی می­بینند نشد، با یکدیگر این کاخ را خراب می­کنند و نوبت به دیگری می­سد. این فایده ندارد.»(ص61)

مشخصات کتاب
چاپ اول این کتاب در 188 صفحه، قطع رقعی، تیراژ 1000 نسخه و قیمت 8000 تومان منتشر شده است.
گفتنی است تاکنون خاطرات مستند استاد خسروشاهی درباره شخصیت ها و جریانات زیر منتشر شده است: آیت الله کاشانی، علامه طباطبایی، آیت الله طالقانی، علامه سید مرتضی عسکری، امام موسی صدر، آیت الله مشکینی، شهید نواب صفوی، مبارزان ملی ـ مذهبی، محمدعلی جمال زاده، احمد بن بلا (الجزایر)، دکتر حسن ترابی (سودان)، روژه گارودی (فرانسه)، نشریات مخفی حوزه علمیه قم، تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، حزب خلق مسلمان و به زودی خاطرات مستند ایشان درباره امام خمینی، شهید مطهری، شهید بهشتی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، شیخ آقابزرگ تهرانی، دکتر ابراهیم یزدی، محمدحسنین هیکل (مصر) منتشر می شود.

مراکز تهیه
برای تهیه این کتاب و سایر مجموعه خاطرات مستند خسروشاهی می ‌توانید در قم به کلبه شروق واقع در ابتدای خیابان صفاییه و در تهران به فروشگاه کتاب موسسه اطلاعات واقع در خیابان انقلاب روبروی دانشگاه تهران مراجعه نمایید و یا با مرکز پخش کتب در قم به شماره تلفن 37838144 (025) یا سایت مرکز بررسی های اسلامی (www.iscq.ir) تماس بگیرید./۹۲۵/ ن ۶۰۴/ش