شناخت دقیق و کامل از ذهنیت و نیاز مخاطب جهانی، رمز موفقیت در فضای مجازی/ لزوم ارتقا حضور کمی و کیفی طلاب علوم دینی در فضای مجازی
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین حوزه‌های شکل گیری فرهنگ عمومی که نقش موثری در رشد و نمو ارکان مختلف اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و... جوامع امروزی ایفا می‌کند، حوزه فضای مجازی و شبکه جهانی اینترنت است.
چندی پیش از سوی مقام معظم رهبری اعضای شورای راهبردی فضای مجازی تعیین و افق رویکردهای این شورای مهم ابلاغ شد. مقام معظم رهبری طی این سال‌ها تأکید فراوانی بر مسئله فضاهای مجازی و نیاز به پالودگی و استفاده درست از ظرفیت‌ها و فرصت‌های فرهنگی و پتانسیل بالای این موقعیت داشته‌اند؛ تا آنجا که در بیانی از ایشان نقل شده که فرموده‌اند «اگر رهبر نبودم ترجیح می‌دادم مسئول فضای مجازی باشم» این جمله به خوبی و روشنی گویای اهمیت و ارزش مضاعف فضای مجازی و ضرورت سیاستگذاری درست و برنامه ریزی صحیح و به جا و درخور درباره آن، در حوزه‌های مختلف است.
به راستی نقش حوزه‌های علمیه و طلاب و کارشناسان علوم دینی در این خصوص چیست؟ در برابر اقیانوس مخاطبان و کاربران میلیونی این شبکه و سایت‌های متنوع آن و فرصت و تهدید همزمانی که در این خصوص متوجه افکار و اندیشه‌های دینی و معارف شیعی است، چه وظیفه‌ای بر دوش متولیان امر دین و هدایتگران مذهبی مردم جامعه ما و بلکه مخاطبان سراسر دنیا قرار دارد؟
میلیون‌ها کاربر بین المللی که تشنه معارف اسلامی هستند و حقانیت تفکر شیعی می‌تواند سبب ساز هدایت آن‌ها به سمت خورشید اسلام گردد، چگونه و از چه طریقی باید به این آب حیات نائل آنید؟ چه کسی در این خصوص وظیفه و تعهد و مسئولیت بر دوش دارد؟
گاه با نگاهی جستجوگر مشاهده می‌کنیم که در گوشه و کنار این کشور و در زیر بار انبوه شعارها و تبلیغات تهی و بی‌فایده نهادهای اتلاف کننده بیت المال، افرادی متعهد و دلسوز پیدا می‌شوند که با کمترین امکانات قدم در راه‌های دشوار و میادین بزرگ و البته پربرکت و مهم می‌گذارند.
کسانی که سرمایه اصلی‌شان امید و توکل به خدا و عشق و ارادتی است که به مکتب اهل بیت(ع) دارند و در همین مسیر تلاش می‌کنند تا خاکریزهای فتح نشده و میدان‌های مین خنثی نشده را به تصورف تلاش و فکر و خلاقیت خود درآورند و پرچم حقانیت مکتب اهل بیت(ع) را در این عرصه‌ها به اهتزار.
یکی از این گروه‌ها موسسه فرهنگی انقلاب بدون مرز است که با عنایت به فرامین مقام معظم رهبری در حوزه فضای مجازی، ورودی جدی و دقیق داشته‌اند و تلاش کرده‌اند در حد وسع و توان خویش، گرهی از مشکلات و معضلات این فضا باز کنند و این تهدید را تبدیل به فرصتی برای نشر معارف مکتب تشیع نمایند.
جمعی از طلاب علوم دینی و دانشجویان متعهد که این گام خطیر و اساسی را در موقعیت جهانی شبکه اینترنت با فراستی قابل توجه برداشته و عزم خویش را برای هرچه پربارتر کردن فعالیت‌های خویش جزم نموده‌اند.
دیدار با جناب آقای سید روح الله احمدی مسئول این جمعیت فکری و اندیشگی و گپ‌و‌گفت درباره فعالیت‌های مهم و اساسی و جدی ایشان و همکاران طلبه و دانشجویشان بسیار لذت بخش و مفید بود.
در بخش پیشین این گفت‌وگو در محورهای مختلفی به بحث نشستیم که خلاصه و عصاره کلام از این قرار بود که یک راه حضور در عرصه فضای مجازی این است که ما با کلی هزینه سایت طراحی کنیم در حالی که مشخص نیست که این سایت بیننده داشته باشد یا نداشته باشد.
اما سایت ویکی پدیا بیننده میلیونی دارد و کاربران بسیار زیادی از این سایت استفاده می‌کنند. بنابراین می‌طلبد که با برنامه ریزی و توجه بیشتری به این طور سایت‌ها نگاه کنیم و یک سری فعالیت‌های جدی و همه جانبه را در این سایت‌ها انجام دهیم. اگر هر طلبه‌ای روزی یک یا دو ساعت در این سایت‌ها فعالیت کند، به جای خیلی از کارهای بی‌اثر دیگر، بسیار مؤثر خواهد بود و البته محور و لُب کلام ایشان در این بخش را هم شاید بتوان اینگونه خلاصه کرد که متأسفانه ما در فضای مجازی حضور جدی و پررنگی نداریم و علاوه بر این، حضورمان یک‌طرفه است.
یعنی به ذهنیت‌ها و مقتضیات مخاطب کاری نداریم و فقط می‌خواهیم حرف خودمان را به صورت خطابه و یک‌طرفه بیان کنیم؛ در حالی که برای موفقیت در این عرصه باید از مخاطبمان و نیازهایش شناخت دقیق و کاملی داشته باشیم. اینک بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم.
رسا ـ جناب احمدی! گفتید که موسسه شما برنامه‌های آموزشی متنوعی را نیز برای طلاب و دانشجویان علاقمند به حضور در فضای مجازی و تبلیغ نوین دین در این وادی، ارائه می‌نماید. این برنامه‌های آموزشی به چه نحوی انجام می‌گیرد؟
بله، پیرو فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت فضای مجازی و ضرورت استفاده از ظرفیت‌های فضلا و نخبگان و نیروهای دلسوز فرهنگی برای پالایش این عرصه، ما تلاش کردیم علاوه بر حضور مؤثر در این میدان، به بحث آموزش و ارتقای دانش و توانمندی نیروهایمان نیز توجه کنیم.
مجموعه‌هایی که علاقه مند باشند می‌توانند در این عرصه با ما همکاری کنند. کلاس‌های ما به صورت عملی برگزار می‌شود و افراد خودشان عملاً مثلاً یک صفحه در ویکی پدیا می‌نویسند و اگر جایی گیر کنند ما کمکشان کنیم؛ افراد سؤالات را عملاً جواب می‌دهند که به صورت فنی هم یاد بگیرند و در همان کلاس عملاً چند نمونه کار انجام دهند و به خاطر همین کار کارگاهی، تعداد شرکت کنندگان را نمی‌شود زیاد کرد.
با حضوری ده تا پانزده نفر کلاس‌های آموزشی فضای مجازی ما به صورت کارگاه تئوری و عملی برگزار می‌شود که افراد حتماً باید کامپیوتر یا لپ تاپ و اینترنت داشته باشند که به صورت عملی در این سایت‌ها فعالیت کنند.
گاهی نهادهایی مثل حوزه یا مراکز آموزشی یا مراکز دینی طلاب درخواست می‌دهند و ده پانزده نفر اعلام آمادگی می‌کنند که البته بهتر است در زبان هم مهارت داشته باشند. البته اگر زبان هم مهارت نداشته باشند می‌توانند در ویکی پدیای فارسی فعالیت کنند؛ ولی ما موضع کاری‌مان بیشتر فضای مجازی بین الملل است. به هر حال اگر افراد این شرایط را داشته باشند و علاقه هم داشته باشند ما برای ایشان این کارگاه تئوری و عملی را برگزار می‌کنیم.
رسا ـ چه مدت از آغاز به کار فعالیت موسسه می‌گذرد؟
به صورت غیر رسمی از سال‌ها پیش کار را شروع کردیم. مثلاً ده سال پیش، دوستان مان به صورت پراکنده و انفرادی این کارها را از روی علاقه شخصی آغاز کردند ولی به صورت منسجم و به شکل گروه و برنامه ریزی شده و سازمان یافته و مدیریت یافته مدتی است که کار می‌کنیم. اساس کار ما به شکل گروهی و با حمایت افراد از یکدیگر است؛ یعنی ممکن است افراد تازه وارد باشند و افراد دیگر آن‌ها را حمایت و کمک می‌کنند و اشکالش را رفع می‌کنند. به صورت سازمان یافته یک سال است که این کار انجام می‌شود.
رسا ـ در فضای تبلیغ مجازی چه کمبودهایی را مشاهده کردید؟
مهم‌ترین کمبود این است که متأسفانه افراد شیعه آن طوری که باید در این طور سایت‌ها حضور کافی ندارند. یعنی حجم کار و پتانسیل کار بسیار بالا است و افراد می‌آیند و سریع ناامید می‌شوند، رها می‌کنند و می‌روند. مثلاً یک بار یک چیزی در ویکی پدیا می‌نویسند در حالی که یکی از قوانین ویکی پدیا را رعایت نکرده‌اند؛ مثلاً رفرنس برای حرفشان ننوشته‌اند و یا رفرنس نوشته‌اند ولی معتبر نبوده؛ به همین خاطر مطالبشان حذف می‌شود و فکر می‌کنند این سایت فراماسونری است و نمی‌گذارند شیعیان چیزی بنویسند و رها می‌کنند می‌روند. مهم‌ترین خلاء، عدم حضور افراد شیعه در این سایت‌های پر بیننده است.
رسا ـ به نظر شما مراجع عظام، سازمان حوزه علمیه و بدنه حوزه ورودشان به این عرصه چقدر می‌تواند مؤثر باشد؟ و آیا به نظر شما این میزان ورود که طلاب یا خود حوزه به این فضا داشته‌اند کافی است؟
متأسفانه آن چیزی که من در فضای مجازی مشاهده می‌کنم، مثلاً خود سایت‌های حوزه یا سایت‌هایی دیگر وقتی به زبان انگلیسی سایت مراجعه می‌کنیم می‌بینیم که خیلی ضعیف هستند و خیلی محتوای کم، محتواهایی که خیلی توجه به مخاطب ندارند در آن‌ها دیده می‌شود. یعنی ما یک محتوایی به زبان انگلیسی تولید می‌کنیم ولی بدون توجه به آن شبهات و ذهنیت طرف مقابل است.
یعنی اگر یک فرد خارجی این‌ها را بخواند که یک سری شبهاتی از طریق رسانه‌های غربی برای او قبلاً ایجاد شده است، آن شبهات در این نوشته انگلیسی ما پاسخ داده نشده است. یعنی ما به صورت یک‌طرفه و به صورت یک سخنرانی یک جانبه حرفی را مطرح می‌کنیم ولی رسانه‌های صهیونیستی این مطالب ما را با شبهاتی که بر علیه آن تولید کرده‌اند در فضای رسانه‌ای پخش می‌کنند.
ذهن غربی‌ها پر است از این شبهات و ما این مطالب را وقتی می‌نویسیم و آن فرد غربی وقتی می‌خواند توجیه نمی‌شود و لازم است ما قبل از اینکه مطالب انگلیسی‌مان را بنویسیم، حداقل مطالعه کوچکی از آن شبهات و آن پاسخ‌های احتمالی که آن‌ها به این نوشته ما می‌دهند داشته باشیم و بعد با یک فرم دیگری مطلب‌مان را بنویسیم؛ یعنی طوری بنویسیم که آن ذهنیات و آن جواب‌هایی که به این نوشته ما داده می‌شود به نوعی در این مطلب دیده شده و گنجانده شده باشد.
مثل یک بازی شطرنج می‌ماند؛ یعنی باید شما حرکت طرف مقابل را پیش بینی کنید؛ یعنی اگر من این مقاله انگلیسی را می‌نویسم، باید بدانم آن افراد غربی چه پاسخ و شبهاتی را مطرح کرده‌اند که این مقالات من را خنثی کنند؟
مثلاً یک فردی از کانادا بود که می‌گفت روح وجود ندارد. ما گفتیم که خوب برای تو ثابت می‌کنیم که روح وجود دارد. ما رفتیم از کتب یک سری از مراجع تحقیق کردیم و یک استدلالی را پیدا کردیم. یکی از مراجع در کتاب‌هایش نوشته بود که سلول‌های بدن انسان هر چند سال یکبار تعویض می‌شوند، ولی شخصیت انسان عوض نمی‌شود و این ثابت می‌کند که انسان روح دارد چون اگر انسان فقط مادی باشد، پس شخصیتش هم باید با عوض شدن سلول‌هایش عوض شود.
ما این استدلال را برای آن فرد کانادایی مطرح کردیم. ایشان گفت که شخصیت انسان از جنس اطلاعات است و این قابلیت را دارد که از سلولی به سلولی دیگر منتقل شود مانند آنکه شما اطلاعات یک سی دی را بر روی یک سی دی دیگر رایت می‌کنید و سی دی قبلی را دور می‌اندازید ولی آن اطلاعاتش کما کان حفظ شده است.
این شخص غربی با این استدلال خودش این استدلال ما را خنثی کرد. خوب اگر ما قبل از نوشتن کتاب بررسی کنیم که افراد و دانشمندان غربی چه پاسخ‌هایی به حرف‌های ما داده‌اند و به یک نحو دیگری جواب دهیم که او نتواند حرفمان را خنثی کند، خیلی می‌تواند مؤثر باشد.
اتفاقاً چون فعالیت دراین سایت‌ها دو طرفه است و هر روز سؤالات جدیدی مطرح می‌شود، اکتیویته بالایی دارد. خوبی حضور در این طور سایت‌ها این است که ما با ذهنیات و شبهات و پاسخ‌هایی که غربی‌ها به حرف‌های ما می‌دهند آشنا می‌شویم و می‌توانیم پاسخ‌های خودمان را به صورت دقیق‌تر و کامل‌تر و حساب شده‌تر مطرح کنیم؛ به طوری که این حرف‌های ما وقتی در جوامع غربی مطرح می‌شود مؤثرتر باشد.
وقتی فعالیت دو طرفه می‌شود یعنی شما مستقیماً با یک فرد غربی در اینترنت در ارتباط هستی، او یک سری پاسخ‌هایی به شما می‌دهد و یک سری انتقادهایی به شما می‌کند و دوباره شما جواب می‌دهید؛ این باعث می‌شود که ما با فضای غرب آشنا شویم و به صورت یک‌جانبه و طبق تصورات ذهنی خودمان به صورت یک‌جانبه مطالب را ننویسیم. سایت‌های دینی ایرانی متأسفانه در بخش زبان انگلیسی خیلی خیلی ضعیف هستند و آن چیزی که ما دیده‌ایم واقعاً جوابگو نیست. لازم است که سایت‌ها از نظر انگلیسی خیلی فعال‌تر شوند به خصوص سایت‌های وابسته به حوزه.
رسا ـ شما ارتباط مستقیمی با فضلای حوزه علمیه هم دارید؟
خوب در مجموعه کاری خودمان چند طلبه حضور دارند که افتخار همکاری این دوستان را داریم. از ایشان در پاسخگویی به سؤالات خارجی استفاده می‌کنیم و همچنین با دفتر تبلیغات اسلامی قم ارتباطاتی داریم که از کمک‌ها و حمایت‌های ایشان هم استفاده می‌کنیم.
از طلابی که برای تبلیغات خارج از کشور اعزام می‌کنند استفاده می‌کنیم؛ ولی خوب در عین حال، توانایی خود ما خیلی محدود است؛ یعنی حجم کار بسیار بالاست و نیازمند این هست که در جاهای مختلف طلاب و حوزه‌ها و دانشجویان علاقه مند فعال باشند و این کار را گسترش دهند تا به صورت یک فرهنگ عمومی در بیاید و از این پتانسیل بسیار قدرتمندی که در این سایت‌های پربیننده وجود دارد حتماً استفاده شود. واقعاً وقتی شما چیزی را بنویسید که روزانه هزاران نفر این را بخوانند یا سایت‌هایی با بازدید کنندگان میلیونی در اختیار شما باشد این یک قدرت خیلی بزرگی است که نمی‌توان از آن صرف نظر کرد و باید حتماً برنامه ریزی و حمایت شود.
دانشجویانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند تشویق شوند و جوایزی برایشان در نظر گرفته شود و حمایت مالی از ایشان انجام شود که بتوانند وقتشان را به این طور کارها هم اختصاص دهند.
رسا ـ چه کسانی از شما حمایت مالی و معنوی می‌کنند؟
متاسفانه مراکز زیادی از ما حمایت نکرده‌اند؛ افرادی بودند از دوستان ما که شرکت‌های خصوصی دارند و فقط آن‌ها یک سری حمایت‌هایی از ما انجام داده‌اند.
رسا ـ حمایت دولتی و حکومتی هم شامل شما شده است یا خیر؟
خیلی نه؛ به صورت محدود و موردی بوده است. قسمت فرهنگی سپاه یک سری حمایت‌های محدودی انجام دادند، ولی آن‌قدری که ما بتوانیم گسترش دهیم فعالیت‌مان را نه. فقط در حد محدود توانستیم کارهایمان را ادامه دهیم و متأسفانه از آن بنیه کافی برخوردار نیستیم که بتوانیم فعالیت‌مان را گسترش دهیم. ما خیلی دوست داریم زبان فرانسه را به کارمان اضافه کنیم و یک تیم فرانسه تشکیل دهیم و زبان بیشتری را مورد فعالیت قرار دهیم؛ چون ویکی پدیا در مورد همه زبان‌ها سایت دارد، ولی متأسفانه توانایی ما محدود است.
رسا ـ کار شما متمرکز در تهران است؟
بله ما به لحاظ حضور در تهران هستیم، ولی با قم هم در ارتباط هستیم. با مراکزی نظیر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و نیز با تعدادی از علمای قم که خیلی لطف دارند و ما را کمک و راهنمایی می‌کنند.
رسا ـ در سایت شما همان محتواهایی که شما به لحاظ تبلیغی تولید می‌کنید آنجا هم ارائه می‌شود؟
البته یک سایت تازه راه اندازی شده است که اگر مراجعه کنید ممکن است خیلی مطالبش کامل نباشد؛ انشالله در آینده تکمیل‌تر می‌شود که اسم سایت TABLIQMAJAZI.IR است که ما در این سایت سعی می‌کنیم آموزش دهیم. یعنی مثلاً فرض کنید در ویکی پدیا یک مدت فعالیت می‌کنیم، یک سری تجربیات و نکات و فوت و فن‌ها و قوانین و مقررات سایت و... این‌ها را ما یاد می‌گیریم برای اینکه دیگر افراد علاقه‌مند بتوانند از این مطالب استفاده کنند، ما به صورت نکات آموزشی در این سایت می‌نویسیم که افراد علاقه‌مند هم بتوانند استفاده کنند و اگر جایی گیر کردند مطالعه کنند.
البته در این سایت می‌توانند برای ما سؤال بفرستند و اشکالاتشان را مطرح کنند که ما جواب دهیم و راهنمایی کنیم. بیشتر نکات آموزشی است که به این سایت‌ها مربط می‌شود در جهت این که مطالبشان از سایت‌ها حذف نشود و به مشکل برنخورند. آن نکات و استانداردها و قوانین اصلی که در سایت‌ها لازم است رعایت شود را گوشزد می‌کنیم.
رسا ـ راستی، در صحبت‌های ابتدایی‌مان نکته‌ای فرمودید که سایت خبرگزاری رسا را می‌بینید. از نظر شما این خبرگزاری چه نکات مثبت و منفی دارد؟
بله بنده هر روز اخبار خبرگزاری رسا را پی گیری می‌کنم. یک مقدار باید کیفیت خبرها و مطالب تولیدی‌اش را بیشتر کند و مطالبی که خیلی سایت‌های خبری دیگر زیاد منتشر کردند و حالت تکراری دارد را کمتر کند و از آنجایی که با علما در ارتباط نزدیک هست، سعی کند مصاحبه‌های بیشتری از آن‌ها پخش کند و در واقع نسبت به سایر خبرگزاری‌ها تمایز خاصی داشته باشد.
ما وقتی وارد سایت می‌شویم، احساس می‌کنیم که بعضی خبرهایش به آن صورت که باید و شاید، خیلی خبرهای جذابی نیستند. خبرهایی که شاید بشود گفت دیگر تکراری شده‌اند یا حالت بدیهی و ساده دارند و... در سایت شما دیده می‌شود. از پتانسیل علمای حوزه خیلی می‌شود استفاده کرد که مغفول مانده است.
رسا ـ و ویژگی مثبتی که در این سایت می‌بینید؟
نظرات مراجع و علمای حوزه را خیلی خوب منتشر می‌کند. متأسفانه سایت‌های خبری دیگر دیدگاه مسئولین و افراد برجسته حوزوی را منتشر می‌کنند که ممکن است از لحاظ دینی صحبت‌های آن افراد اشکالاتی داشته باشد که حتی مورد تأیید علما و مراجع نباشد. خوبی این سایت این است که ما می‌توانیم ببینیم که نظر علما در مورد مسائل روز چیست و از اخبار و نظرات حوزویان هم دراین زمینه مطلع شویم.
رسا ـ ممنون از این که قبول زحمت کردید و امیدوارم که موقعیت مثبتی فراهم کنید تا بتوانیم ارتباط بیشتری با هم در خبرگزاری رسا و خاصه سرویس اندیشه با مجموعه شما در موسسه فرهنگی انقلاب بدون مرز داشته باشیم و در آینده بتوانیم با تبادل برنامه‌هایمان و اینکه در تعامل بیشتری که با هم خواهیم داشت، هم افزایی بهتری را تجربه کنیم.
البته من اشتباهی کردم که اول نقطه ضعف رسا را گفتم بعد نقطه قوت که قاعدتاً طبق توصیه‌های اسلامی گفته‌اند که اول نقاط قوت را بگویید بعد انتقاد کنید!
رسا ـ درود بر شما، سپاسگزارم.
من هم از شما بسیار سپاسگزارم و از هم صحبتی‌تان واقعاً لذت بردم. برای همه همکارانتان در رسا آرزوی موفقیت روزافزون دارم.
/1327/403/ر