۰۹ اسفند ۱۴۰۲ - ۱۶:۰۳
کد خبر: ۷۵۲۳۱۲
یادداشت؛

هویت و آینده تمدن غرب

هویت و آینده تمدن غرب
حجت‌الاسلام و المسلمین پارسانیا از مدعوین همایش بین‌المللی نهضت جهان چند قطبی که با حضور بیش از ۳۰۰ تن از نمایندگان ۱۳۰ کشور مختلف جهان برگزار شد در یادداشتی مطالب خود را با عنوان «هویت و آینده تمدن غرب» ارائه کرد.

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام و المسلمین حمید پارسانیا از مدعوین همایش بین‌المللی نهضت جهان چند قطبی که هفتم و هشتم اسفندماه در کشور روسیه با حضور بیش از 300 نماینده از 130کشور مختلف جهان برگزار شد در یادداشتی مطالب خود را با عنوان «هویت و آینده تمدن غرب» ارائه کرد.

متن کامل یادداشت حجت‌الاسلام و المسلمین پارسانیا به شرح زیر است:

دنیا گرایی - سکولاریسم - و غفلت از امر قدسی، و در نتیجه غیبت آن، مهم ترین مفهوم برای حکایت از هویت فرهنگ و تمدن جدید دنیای غرب است. در گذشته تاریخی، سکولاریزاسیون، یعنی دنیوی شدن، یک امر مستمر بوده است؛ و لکن همواره رویکرد معنوی و قدسی در حوزه فرهنگ عمومی و نیز در نهادهای علمی و معرفتی، حضوری جدی و غالب داشته است. به همین دلیل گرایش به دنیا، خود را در زیر پوشش تفاسیر قدسی و معنوی پنهان میکرده است. اما غرب مدرن به دلایل تاریخی انباشت سکولاریزاسیون توانست صورت نظری و فلسفی خود را به صورت سکولاریسم و با عنوان اسطوره زدایی کردن عالم در قالب یک ایدئولوژی غالب در آورد، و در این جهان پدیده های معرفتی نوینی پا به عرصه زیست و زندگی انسان گذارد.

عقل که پیش از آن به عنوان روح القدس، و فیض عام و گسترده الهی، عالم و آدم را روشن و آشکار می ساخت، ابتدا به افق معرفت و ادراک مفهومی بشری تنزل یافت، و در نهایت نیز یک امر ذهنی -سوبژکتیو- و سپس پدیده ای بین الاذهانی – intersubjective- فرهنگی و تاریخی شد. 

آمپریسم و ماتریالیسم که نوعی واقع گرایی دنیوی است، از جمله جریانهای معرفتی مسلط در این جهان شد. فیلسوفانی چون دکارت، بیکن، هیوم، کانت، نیچه، فوکو و نظریه پردازانی چون هگل، فوئرباخ  و مارکس به صورتبندی این جهان پرداختند. 

حاصل این تحولات غلبه عقلانیت ابزاری شد. ره آورد این نوع از عقلانیت، گرچه science  یا علم نامیده شد ولی ضابطه و معیار نهایی آن در علوم طبیعی و انسانی جز سلطه بر طبیعت و یا انسانها نیست. 

ماکس وبر از نوع دیگری عقلانیت یاد میکنند که معطوف به حوزه ارزش ها، آرمان ها، و حقایق مقدس و متعالی است. او معتقد است که این نوع از عقلانیت گرچه در دیگر فرهنگ ها و تمدن ها بوده است، اما در جامعه ی غربی معاصر اثری از آن نیست.

دومین همایش بین‌المللی نهضت جهان چند قطبی

تمدن غرب به اقتضای رویکرد دنیوی و هویت معرفتی خود، نهاد های علمی، اقتصادی و سیاسی ای را به وجود آورده است که اینک آفاق مناطق مختلف را طی کرده است، به گونه ای که دیگر فرهنگ ها و تمدن ها را به حاشیه رانده، و یا در زیر پوشش خود قرار داده است. امروز غرب یک فرهنگ مختص به یک منطقه جغرافیایی نیست، یک فرهنگ مسلط و جهانی است، و دوگانه های مختلف و یا تکثرهای سیاسی و اقتصادی جهانی نظیر آن که در بلوک شرق و غرب سیاسی در طی قرن بیستم رخ داد،  و یا آنچه در تقسیم شمال و جنوب واقع میشود، همه تقسیماتی هستند که در متن همان فرهنگ و تمدن واحد به حسب اقتضائات و یا تضاد های درونی آن رخ میدهند. به همین دلیل مشکلات این تمدن و آسیب های آن، مشکلات و آسیب های جهانی است. و چاره اندیشی برای حل این مشکلات و یا حل آنها، چاره اندیشی برای حل وضعیت معاصر بشری است.

مهمترین خصوصیت این تمدن این است که در شرایطی که ابعاد تمدنی آن ، اقتضائات خود را در سطح جهانی گسترانیده و بیش از همه گذشته تاریخی آن فراگیر شده است، در ابعاد معرفتی و معنوی خود بیش از همه گذشته آسیب پذیر شده است. تمدن غرب در حالی که نیاز به معنا را برای زیست خود بیش از گذشته احساس میکند، فاقد منطق و روشی است که وصول به آن را ممکن سازد. زیرا در عین آن که از عقلانیت ابزاری بیش از همیشه بهرمند است، در داوری بین ارزش هایی که معنا و غایت زیست و زندگی را تبیین کند راجل و ناتوان است. به تعبیر ماکس وبر، در این عرصه پاسخی نیست جز اینکه هر کس از شیطان خود پیروی کند.

 تمدن غرب هویت خود را بر مدار هستی دنیوی و این جهانی قرار داده است. و نسبت به حضور امر قدسی در جغرافیای هستی و پیوند خود با آن در بهترین حالت، اگر به انکار هستی مقدس نپردازد، از جهل خود نسبت به آن خبر می دهند.

امر قدسی و هستی مقدس امری نیست که در عرض و یا در طول زندگی و زیست دنیوی و این جهانی قرار گرفته باشد. امر مقدس که ناظر به هستی نا محدود و بی کرانه است، در صورتی که باشد، اولا وحدت آمیخته با حقیقت آن است، یعنی بیش از یکی نمی تواند باشد، و ثانیا امور متکثر و مقید را به عنوان آیات، نشانه ها، ظهورات ، تجلیات خود، به رسمیت می شناسد. به بیان دیگر بود یا نبود هستی مقدس در تفسیر و معنای هویت و حقیقت عوالم متکثر تاثیر گذار است. و به همین دلیل جهل و نادانی نسبت به امر مقدس و متعالی به جهل در معنا و حقیقت امور متکثری منجر می شود که در زیست و زندگی دنیوی حضور دارند.

غفلت فرهنگ غرب از امر مقدس و غیبت هستی مقدس از متن ادراک و شناخت این تمدن چیزی جز غفلت، بیگانگی از حقیقت این تمدن و عناصر تشکیل دهنده آن نیست. و قدرت این بیگانگی و غفلت مرهون فقدان همان عقلانیتی است که متفکران این جهان بیش از همه گذشته تاریخ به آن اذعان دارند. و راه برون رفت از این مشکل گریز از موانع سختی است که اندیشمندان و فیلسوفان این فرهنگ در طی چند سده به تدریج ایجاد کرده اند. 

تعامل خلاق و فعال با میراث معنوی و قدسی بشر می تواند انسان معاصر و تمدن و فرهنگ امروز بشری را بر غالب آمدن نسبت به این موانع کمک کند و امام خمینی در نامه به گورباچف به بخشی از میراث معرفتی فرهنگ اسلامی برای این تعامل اشاره کرد. ایشان از ظرفیت حکمت سینوی برای در هم شکستن محدودیتهای علم پوزیتویستی و از نوآوری های حکمت اشراق سهروردی برای تعامل با رویکردی سخن گفت که عقل بشری را به حوزه معرفت مفهومی تقلیل داده و زمینه سوبژکتیو کردن و یا حذف ابعاد متعالی و قدسی آن را فراهم می آورد. او خواهان حضور تیزهوشان جامعه روس برای تعامل خلاق و فعال با میراث عرفانی جهان اسلام شد تا بتوانند کثرت دنیوی و این جهانی عالم مدرن را با نظر به وحدت هستی مقدس الهی که مدعای همه ی ادیان توحیدی است بنگرند.

گفتنی است در این همایش شخصیت‌های علمی مهمی از کشورهای مختلف جهان به ارائه مطلب پرداختند که اسامی برخی از آنان از این قرار است:

Evandro Agazzi, Jacques Derrida, Thomas Kuhn, Hans Lenk, K. Satchidananda Murty, Jean-Luc Nancy, Paul Ricœur, Richard Rorty, Jean-Paul Sartre, Jürgen Habermas, Jaakko Hintikka, Vittorio Hösle, D.P. Chattopadhyaya, and also outstanding natural scientists, such as Nobel Prize winners I.R. Prigogine, Roger Sperry, Hermann Haken.

ارسال نظرات