بررسی ماهیت معرفت عرفانی در یک اثر

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب «ماهیت معرفت عرفانی» به قلم مسعود اسماعیلی، در بیستمین همایش کتاب سال حوزه، دارای رتبه برگزیده شده است.

کتاب ماهیت معرفت عرفانی در چهار بخش کلیات، ماهیت معرفت عرفانی از دیدگاه اندیشمندان غربی، ماهیت معرفت عرفانی از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و مقایسه، تحلیل و ارزیابی نهایی سامان یافته است.

این اثر، در پاسخ به این پرسش که «معرفت عرفانی چه نوعی از شناخت است و چه مقوِّمات و مؤلفه‌هایی دارد؟» دیدگاه‌های اندیشمندان اسلامی و غربی را بررسی کرده است.

فرضیه این تحقیق، در پاسخ به این پرسش، دگرسان بودن معرفت عرفانی نسبت به دیگر شناخت‌ها است و اینکه ماهیت آن را «اتحاد وجودی میان عارف و معروف» تعیین می‌کند.

مهم‌ترین دستاورد این پژوهش، تحصیل، مقایسه و ارزیابی نظریات مطرح در باب ماهیت معرفت عرفانی است. این نظریات، پاسخ‌های متفاوتی به پرسش یادشده داده‌اند که در دو محور زیر قابل ارائه است:

دیدگاه‌های غربی: ۱. عاطفه به‌مثابه ماهیت معرفت عرفانی (دیدگاه شلایرماخر، جیمز و...)؛ ۲. عاطفه و شناخت به‌مثابه ماهیت معرفت عرفانی (دیدگاه هاکینگ)؛ ۳. تناظر معرفت عرفانی با ادراک حسی (دیدگاه آلستون و...)؛ ۴. ساخت‌گرایی در معرفت عرفانی (دیدگاه کتز و...)؛ ۵. یافت مستقیم و اتحادی به‌مثابه ماهیت معرفت عرفانی (دیدگاه استیس، فورمن و...).

اما هیچ‌یک از این نظریات کامل نبوده و دارای ضعف‌های فراوانی است.

دیدگاه‌های اسلامی: ۱. علم ارتسامی به‌مثابه ماهیت معرفت عرفانی (دیدگاه مشائین اسلامی)؛ ۲. علم حضوری و بی‌واسطه به‌مثابه ماهیت معرفت عرفانی (دیدگاه عارفان اسلامی، مانند شیخ اشراق و صدر المتألهین).

دیدگاه‌های عارفان و فیلسوفان اسلامی، نکات بسیار دقیقی دارد که در این تحقیق به آن‌ها اشاره شده است؛ اما بهترین نظریه در این باب، بازگشت به رهیافت متافیزیکی در عینِ توجه به شواهد و قراین انضمامی و ملموس است؛ رویکرد غیرمتافیزیکیِ غربیان نیز در این خصوص کارساز نیست.

کتاب «ماهیت معرفت عرفانی» تألیف مسعود اسماعیلی که در بیستمین همایش کتاب سال حوزه، حائز رتبه برگزیده شناخته شد؛ به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، منتشر شده است. /۹۹۸/ن ۶۰۴/ش