قرائت قرآن کریم و تجربه زیباشناختی از منظر نشانه شناسی اصوات و نغمات

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دومین همایش ملی قرآن کریم و هنر به همت مدرسه اسلامی هنر و با همکاری جمعی از مراکز آموزشی و پژوهشی کشور عصر پنجشنبه در سالن همایش های مدرسه اسلامی هنر برگزار شد.

هومان اسعدی عضو هیأت علمی گروه موسیقی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران در این همایش به ایراد سخنرانی پرداخت و با بیان این که انتظام اصوات در قالب نظام های نشانه شناختی مهم ترین عامل برقراری ارتباط میان انسان ها است، گفت: نشانه های صوتی در دو وجه اصلی متجلی می شود: موسیقی و زبان که دو همزاد دیرین محسوب می شوند.

وی افزود: زبان نظامی از نشانه های آوایی و نوشتاري قراردادی برای انتقال و تبادل مفاهیم، اندیشه ها و تفکرات میان اعضای یک جامعه در بستر فرهنگی مشترک است؛ موسیقی نیز نظامی ارتباطی در قالب سازمان دهی نشانه های صوتی در زمان و واجد کیفیات خاص زیباشناختی و بیانگرایانه ای است که به زبان قابل بیان نیست و درواقع موسیقی مکمل و همزاد زبان است.

اسعدی عنوان کرد: بنابراین، موسیقی و زبان، هر دو نظام های ارتباطی و متشكل از توالی های پیچیده و معناداری از اصوات سازماندهی شده در زمان محسوب می شوند، به تعبیر ابن سینا و نیز بسیاری دیگر از دانشمندان موسیقی شناس، صناعت علم موسیقی دو جزء است: یکی تألیف است و موضوع او نغمه هاست و اندر حال اتفاق ایشان و نااتفاق ایشان نگاه کنند؛ و دوم ایقاع است و موضوع او زمان هاست که اندر میان نغمه ها افتد و نقره هایی که یکی به یکی شوند و اندر حال وزن ایشان و ناوزنی ایشان نگاه کنند؛ و غایت اندر این هردو نهادن لحن ها است».

وی با اشاره به تعبیر فارابی در این باره  یادآور شد: او قائل است که لحن کامل متشکل از «جماعتی از نغمه هاست که به وجهی معین تأليف شده باشند و حروفی مقترن به آنها باشند که از ترکیب آنها الفاظی معنادار ساخته شده باشد که این الفاظ، بنابر معمول، بر فکر و معنایی دلالت دارند» بنابراین، از این منظر، لحن کامل لحنی دارای کلام است و لحن اكمل مبتنی بر والاترین کلام هاست.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران یادآور شد: کورت زاکس، موسیقی شناس آلمانی آمریکایی، الحان آوازی را، در قالب یک پیوستار، منبعث از سه عامل اصلی می داند: کلام انگیخته یا لوگوژنیک، لحن انگیخته یا ملوژنیک و حس انگیخته یا پاتوژنیک.

این استاد موسیقی با بیان این که قرائت قرآن کریم را می توان از منظر ساختاری و نیز نشانه شناسی اصوات و نغمات به مثابه تجربه ای زیباشناختی مورد بررسی قرار داد، گفت: در این راستا به بررسی دو رکن اصلي نغمات و ایقاعات و نیز ساختارهای لحنی و وجوهی از شیوه ها و سبک های اجرایی اصلی پرداخته می شود .

اسعدی بیان داشت: این نکته شایان توجه است که زیبایی شناسی قرائت از منظر برخی شیوه های اجرایی دارای همبستگی های بنیادین با سبک های آوازی موسیقی سنتی است، وجوهی از این همبستگی ها مشتمل بر نحوه استفاده از بسترهای نغمگی، اجناس و ترکیبات، سيرنغمگی، تفوق وزن آزاد و به تعبیری نثرالنغمات، اهمیت بداهه خوانی و سیاست اجرا و پرهیز از تثبیت قرائتی واحد، تمرکز بر محتوا و تبعیت ساختار لحن از ساختار کلام، نحوه ارتباط و تلفیق دیرشهای کلام با نغمات و نقرات است./1330/پ203/ب1