اربعین یعنی درک عینی «ما رأیت الّا جمیلا»
به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کربلا با نگاه تاریخی، رویدادی سیاسی بود که انتهای آن منجر به شهادت امام حسین علیه‌السلام و اصحابشان و نیز اسارت کاروانیان شد. در نگاه تاریخی، آنچه پررنگ جلوه می‌کند عداوت دشمنان و مکر آنان و نیز انفعال جبهه حق تا رسیدن به نابودی و هلاکت است، اما کربلا در نگاهی جامع‌الاطراف و با نگاهی ژرف به عمق آینده بشریت آغازی بود که ثمرات تکوینی آن، در طول سالیان بعد آشکار شد؛ هرچند اولین اثرات این قیام در قالب جنبش‌ها و قیام‌های شیعی تا تزلزل دستگاه اموی و پس‌ازآن گرایش شدید مسلمانان به محبت عترت نمایان شد و تا جریان اربعین‌های اخیر تداوم یافت.
با این منظر، اگر عاشورا برای عوام و دشمنان خون و شمشیر بود، برای دست‌پروردگان مکتب وحی سرشار از آموزه‌های حیات‌بخش بود آموزه‌هایی که می‌گوید برای رسیدن به رشد و فضیلت‌های ایمانی و اخلاقی و برای حرکت به‌سوی اهداف الهی باید از تعلقات دنیا رها شد و دل به تربیت‌های الهی داد؛ همان آموزه‌هایی که از اولین عناصر آن، حب به پیامبر صلی‌الله علیه و آله و عترت پاک ایشان و در گام بعد تبعیت و دل سپردن به اهداف و راه این خاندان پاک و مطهر است.
از این جهت است که برای شیعه بزرگواری، چون زینب سلام‌الله علیها، این سیر تربیتی و این مدل از کاروان حسینی پررنگ جلوه می‌کرد؛ در نگاه این بانوی مکتب وحی، کاروان حسینی در روز عاشورا پایان نیافت بلکه مسیر خود را این بار نه از زمین بلکه از آسمان ادامه داد تا به‌تدریج و به خواست خداوند، بدان و بدی‌ها را نابود کند، امت‌ها را به‌سوی تمدن الهی سوق دهد؛ ازاین‌رو زمانی که دشمنان زمین افتادن جسم یاران حسین علیه‌السلام را می‌دیدند، زینب سلام‌الله علیها، ارتفاع گرفتن و رشد ارواح اصحاب در درجات رشد و فضل تا «اعلا علیین» و نیز آینده مسیر کاروانیان را می‌دید؛ از این منظر او جز زیبایی چیزی ندید. اما از مهم‌ترین اثرات برنامه حسینی در ماجرای قیامشان، زیارت اربعین است که اکنون با الگوی کاروانیان مسیر به‌سوی تمدن الهی را ادامه می‌دهد.
در این مراسم شورانگیز و درعین‌حال معرفت زا گزاره‌هایی از سبک زندگی را شاهدیم که ویژگی آن را جز در احادیث مربوط به عصر ظهور امام عصر (عج) نخواندیم؛ زندگی در پرتو نور امام، مواسات و همیاری، ایثار مودت، تکریم متقابل و در صورت کلی اخلاق‌مداری در اوج آن، تنها جلوه‌هایی از زیارت اربعین حسینی است. با توجه به این مسئله، زیارت اربعین حسینی را می‌توان از منظر زینب سلام‌الله علیها «ما رأیت إلا جمیلا» دید.
دلایل اهمیت اربعین حسینی در فرهنگ شیعی
شاید یکی از عوامل برجسته شدن و اهمیت یافتن اربعین حسینی در میان دوستان اهل‌بیت (ع) روایت مشهوری است که از امام عسکری (ع) نقل‌شده است:
علامات مؤمن (شیعه) پنج چیز است:
۱. ۵۱ رکعت نماز در شبانه‌روز (۱۷ رکعت واجب و ۳۴ رکعت نافله) ۲. زیارت اربعین ۳. قرار دادن انگشتری در دست راست ۴. پیشانی بر خاک مالیدن ۵. بلند گفتن بسم‌الله الرحمن الرحیم در نماز.
در این روایت امام عسکری (ع) زیارت اربعین را یکی از نشانه‌های شناخت شیعیان اهل‌بیت معرفی می‌کند. به‌راستی سرّ این امر چیست؟ ما در آموزه‌های شیعه اعمال و یا عقاید فراوانی داریم که می‌توان آن‌ها را به‌عنوان علامت شیعه محسوب کرد.
توجه عمیق و جامع به حوادث عاشورا تا اربعین می‌تواند تا حدی سرّ این امر را آشکار کند. اربعین مقطع پایان یافتن اسارت اهل‌بیت (ع)، کامل شدن رسالت حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) در رسوا ساختن یزیدیان و رساندن پیام خون سرخ حسین به گمراهان کوفی و شامی است، چه اربعین را آغاز حرکت آن‌ها از شام بدانیم و چه زمان رسیدنشان به کربلا.
اما از دیگر سو اربعین، مبدأ حرکت جوشنده و تمام ناشدنی تبلیغ و ترویج فرهنگ حسینی هم هست. از اربعین به این‌سو است که تمام همت و تلاش امامان اهل‌بیت و شیعیان و دوستانشان صرف زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره امام حسین (ع) و ورود در مبارزه‌ای فرهنگی علیه نظام ستمکار اموی و پس‌ازآن نظام عباسی و همه نظام‌های ستمگر در طول تاریخ است.
پیام اربعین، پیام پیروزی حق بر باطل و خون بر شمشیر و آغاز شکل جدیدی از نبرد فرهنگی با طاغوت‌های زمانه است. حادثه عاشورا و بر زمین ریختن خون‌های پاک امام حسین (ع) و یاران قهرمانش، بهترین انرژی و سرمایه برای چنین مبارزه تمام ناشدنی و مستمر تا قیام قیامت است.
خواندن زیارت اربعین، زیارت کردن امام حسین (ع) در روز اربعین و پاسداشت چنین روزی در میان شیعیان اهل‌بیت (ع) یکی از برجسته‌ترین عوامل تقویت هویت شیعی است. از اربعین است که هویت شیعی جان و قالبی تازه می‌گیرد و با استمداد از نیروی شگرف عاشورا، ظهور پرقدرتی را در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی و نظامی از خود نشان می‌دهد. اربعین آموزنده این تفکر الهی است که اگرچه باطل مانند کفی بر روی آب ممکن است کوتاه زمانی به جولان و هیجان، افکار عمومی را در دست گیرد و حق‌طلبان را گرفتار قتل اسارت و انواع بلا‌ها کند، اما عاقبت نیک و پیروزی از آن حق و حق‌طلبان خواهد بود.
دستگاه یزید که با تمام توان برای نابودی حرکت عدالت‌خواهانه امام حسین (ع) به میدان آمده بود، در اربعین به شکست خود اعتراف کرد و اهل‌بیت (ع) را با احترام به‌سوی مدینه روانه ساخت. از این مبدأ به بعد شاهد قیام‌ها و حوادثی هستیم که با الهام از قیام امام ویارانش عرصه را بر حکومت اموی تنگ و آرام‌آرام زمینه نابودی آن را فراهم می‌کند. قیام توابین، قیام مردم مدینه و قیام مختار بن ابی عبید ثقفی در امتداد همین خط پدید می‌آید و بر اندام حکومت جبار اموی لرزه می‌افکند.
شیعه با پاسداشت اربعین، پیروزی امام حسین و یارانش را فریاد می‌زند. اگرچه در عاشورا در غم شهادت امام ویارانش می‌گرید و از جنایت‌هایی که بر اهل‌بیت رفته است، مویه می‌کند، اما در اربعین، نتیجه شهادت‌طلبی و جانبازی امام و اهل‌بیتش را به نظاره می‌نشیند. اربعین، شایسته تکریم و بزرگداشت است؛ زیرا اربعین، ثمره عاشوراست و آنچه امام حسین در عاشورا آغاز کرد در اربعین به بار می‌نشیند./د102/ف