پژوهشی درباره آیین نبرد در عصر پیامبر در یک کتاب

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، مؤسسه انتشارات زمزم هدایت وابسته به پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (علیه‌السلام) کتاب «آیین نبرد در عصر پیامبر» نوشته دکتر ضاهر وَتَر را با ترجمه عبدالحسین بینش منتشر کرده است.

تاریخ پیدایش فنون جنگی در اسلام، به روزگار انتقال رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) به دارالهجره و رخداد نخستین سریه باز می‌گردد. مدینه و اطرافش به‌مثابه اردوگاهی بود که جنگ‌ها یکی پس از دیگری در آنجا روی می‌داد و هنوز یک گروه رزمی از میدان کارزار برنگشته بود که پیکاری دیگر آغاز می‌گشت.

جنگ‌های پیامبر خدا، آغاز یک رشته عملیات دنباله‌دار بود که طی آن پایه‌های سازمان نظامی دولت اسلامی استوار گشت و اسلوب‌های نظامی نوین پدید آمد و رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) به‌عنوان فرمانده این نبرد، نبوغ و درایت بی‌مانند و جاودانه‌اش را به همگان نشان داد.

ویژگی اصلی این سازمان نظامی کفایت و جدیت و پویایی بود و همین عامل، بسیاری از پژوهشگران و نویسندگان سیره و مغازی را وادار ساخته است تا بدان اهتمام ورزند، و آن را اساس جنگ‌های بعدی و ملاک استناد جریان‌های آینده قرار دهند.

جنگ‌هایی که بین رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) و معارضان با اسلام و تعالیم اسلامی روی داد، نیازمند سپاهی نیرومند و پرتوان بود. پشتوانه سپاه اسلام، رهبری کارآزموده چون پیامبر خدا بود با سازمان نظامی بی‌نظیری که بر عنصر با ارزش جهاد به‌عنوان یکی از برترین اعمال و مهم‌ترین فرایض اسلامی متکی بود. به این ترتیب جهاد با تأکید بر جنبه‌های انسانی جنگ و اهتمام به حقوق انسان‌ها و تلاش مستمر برای رسیدن به صلح جهانی از دیگر اصول اسلامی اهمیتی بیشتر یافت.

در این پژوهش نویسنده، روشی علمی و حقیقت مدار و استدلالی را در پیش‌گرفته و ملتزم به کشف حقیقت بوده است و به منابع دست اول استناد دارد. پس از آن برای وصول به حقیقت و کامل شدن جوانب گوناگون اصول جنگی و ایده‌های اسلامی مربوط به آن، با استفاده از نوشته‌های متأخران مسائل گوناگون را در چارچوبی نوین مقایسه کرده است.

این طرح شامل شش فصل است، به‌اضافه پیش درآمدی که در آن به مهم‌ترین مصادر، و بزرگانی که در این موضوع قلم‌زده‌اند اشاره‌شده است.

برشی از کتاب:

اخلاق فرماندهی:

رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) جنگ‌های بسیاری را فرماندهی کرد و سریه های چندی نیز اعزام داشت. فرماندهان باید از اخلاق و اوصافی ممتاز برخوردار بوده و خردمندتر از دیگران باشند. رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) آراسته به اخلاقی بود که خداوند متعال آن را چنین نمی‌ستاید: «وانک لعلی خلق عظیم». همین اخلاقی نیکو موجب شد که آن حضرت در امر فرماندهی موفق باشد و بتواند به همه اهدافش برسد و در تمامی نبردها پیروزی را از آن خود گرداند.

بارزترین خلقیات رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم): آن بزرگوار با همه مردم مهربان بود و در همه امور با لشکریان و رعایای خود همراهی می‌فرمود. او انسانی راستگو و امانتدار بود و به پیمانش وفا می‌کرد. در حال عصبانیت، خشم خویش را فرومی‌خورد و در حالی که می‌توانست کیفر دهد، از اجرای آن خودداری کرده، در می‌گذشت و چشم می‌پوشید؛ همان‌طور که در فتح مکه پس از پیروزی بر دشمنان همه کسانی را که نسبت به او و یارانش بدرفتاری کرده بودند، عفو کرد.

او خود را وقف خدا و مردم کرده بود و همیشه در پی انجام وظایف رسالت خویش بود. میان مردم را اصلاح می‌فرمود، چنانکه میان اوس و خزرج و میان انصار و مهاجران ایجاد الفت کرد. او بساط کینه و دشمنی و فتنه را برچید و هرکس را جای خودش نشاند. امر به معروف و نهی از منکر می‌فرمود و آن را در زمره جهاد می‌شمارد و برای آن منزلتی عظیم قائل بود و در برابر سختی‌ها و ستم‌ها و نیز آزار مردمان شکیبایی می‌ورزید.

این خلقیات سرلوحه اخلاق فرماندهی است: داشتن خوی شکیبایی برای فرماندهان یک اصل است که برای ایستادگی رو در روی دشمن ضروری می‌باشد. مدارا زینت فرمانده و مایه وقار و احترام اوست و دوستی می‌آفریند. فروتنی موجب ایجاد محبت میان سربازان می‌گردد و از اهمیت رو با فرماندهشان انس می‌گیرند. بردباری و گذشت شرط ریاست است. همه موارد یاد شده و دیگر خلقیات در رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در حد کمال موجود بود و آن حضرت چون مشعلی فروزان، فراراه همه کسانی است که آرزوی فرماندهی دیگران را در سر می‌پرورانند.