توشه مبلغ (14)
آنچه می آید دو نقل از سفارش‌های پیامبر گرامی اسلام به حضرت امیرالمؤمنین می باشد. این دو نقل حاوی نصیحت هایی است که جنبه اخلاقی، اجتماعی و اعتقادی دارد. این دو نقل از کتاب «تحف العقول»[1] با ترجمه بهراد جعفری تقدیم می گردد.
سفارش‌های حضرت رسول ـ صلّى اللَّه علیه و اله ـ به أمیر مؤمنان ـ علیه السّلام ـ
یَا عَلِیُّ: إِنَّ مِنَ الْیَقِینِ أَنْ لَا تُرْضِیَ أَحَداً بِسَخَطِ اللَّهِ وَ لَا تَحْمَدَ أَحَداً بِمَا آتَاکَ اللَّهُ وَ لَا تَذُمَّ أَحَداً عَلَى مَا لَمْ یُؤْتِکَ اللَّهُ فَإِنَّ الرِّزْقَ لَا یَجُرُّهُ حِرْصُ حَرِیصٍ وَ لَا تَصْرِفُهُ کَرَاهَةُ کَارِهٍ إِنَّ اللَّهَ بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرَّوْحَ وَ الْفَرَحَ فِی الْیَقِینِ وَ الرِّضَا وَ جَعَلَ الْهَمَّ وَ الْحَزَنَ فِی الشَّکِّ وَ السَّخَطِ
یَا عَلِیُّ إِنَّهُ لَا فَقْرَ أَشَدُّ مِنَ الْجَهْلِ وَ لَا مَالَ أَعْوَدُ مِنَ الْعَقْلِ وَ لَا وَحْدَةَ أَوْحَشُ مِنَ الْعُجْبِ وَ لَا مُظَاهَرَةَ أَحْسَنُ مِنَ الْمُشَاوَرَةِ وَ لَا عَقْلَ کَالتَّدْبِیرِ وَ لَا حَسَبَ کَحُسْنِ الْخُلُقِ وَ لَا عِبَادَةَ کَالتَّفَکُّرِ
یَا عَلِیُّ آفَةُ الْحَدِیثِ الْکَذِبُ وَ آفَةُ الْعِلْمِ النِّسْیَانُ وَ آفَةُ الْعِبَادَةِ الْفَتْرَةُ وَ آفَةُ السَّمَاحَةِ الْمَنُّ وَ آفَةُ الشَّجَاعَةِ الْبَغْیُ وَ آفَةُ الْجَمَالِ الْخُیَلَاءُ وَ آفَةُ الْحَسَبِ الْفَخْرُ
یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِالصِّدْقِ وَ لَا تَخْرُجْ مِنْ فِیکَ کَذِبَةٌ أَبَداً وَ لَا تَجْتَرِئَنَّ عَلَى خِیَانَةٍ أَبَداً وَ الْخَوْفِ مِنَ اللَّهِ کَأَنَّکَ تَرَاهُ وَ ابْذُلْ مَالَکَ وَ نَفْسَکَ دُونَ دِینِکَ وَ عَلَیْکَ بِمَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ فَارْکَبْهَا وَ عَلَیْکَ بِمَسَاوِی الْأَخْلَاقِ فَاجْتَنِبْهَا
یَا عَلِیُّ أَحَبُّ الْعَمَلِ إِلَى اللَّهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِمَا افْتَرَضَ عَلَیْهِ فَهُوَ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ وَ مَنْ وَرِعَ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ فَهُوَ مِنْ أَوْرَعِ النَّاسِ وَ مَنْ قَنِعَ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ فَهُوَ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مِنْ مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مُنْجِیَاتٌ تَکُفُّ لِسَانَکَ وَ تَبْکِی عَلَى خَطِیئَتِکَ وَ یَسَعُکَ بَیْتُکَ
یَا عَلِیُّ سَیِّدُ الْأَعْمَالِ ثَلَاثُ خِصَالٍ إِنْصَافُکَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِکَ وَ مُسَاوَاةُ [مُوَاسَاةُ] الْأَخِ فِی اللَّهِ وَ ذِکْرُ اللَّهِ عَلَى کُلِّ حَالٍ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثَةٌ مِنْ حُلَلِ [خَلَلِ] اللَّهِ رَجُلٌ زَارَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فِی اللَّهِ فَهُوَ زَوْرُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُکْرِمَ زَوْرَهُ وَ یُعْطِیَهُ مَا سَأَلَ وَ رَجُلٌ صَلَّى ثُمَّ عَقَّبَ إِلَى الصَّلَاةِ الْأُخْرَى فَهُوَ ضَیْفُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُکْرِمَ ضَیْفَهُ وَ الْحَاجُّ وَ الْمُعْتَمِرُ فَهُمَا وَفْدُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُکْرِمَ وَفْدَهُ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ ثَوَابُهُنَّ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ الْحَجُّ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ الصَّدَقَةُ تَدْفَعُ الْبَلِیَّةَ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تَزِیدُ فِی الْعُمُرِ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ یَکُنَّ فِیهِ لَمْ یَقُمْ لَهُ عَمَلٌ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ السَّفِیهِ وَ عَقْلٌ یُدَارِی بِهِ النَّاسَ یَا عَلِیُّ ثَلَاثَةٌ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ رَجُلٌ أَحَبَّ لِأَخِیهِ مَا أَحَبَّ لِنَفْسِهِ وَ رَجُلٌ بَلَغَهُ أَمْرٌ فَلَمْ یَتَقَدَّمْ فِیهِ وَ لَمْ یَتَأَخَّرْ حَتَّى یَعْلَمَ أَنَّ ذَلِکَ الْأَمْرَ لِلَّهِ رِضًا أَوْ سَخَطٌ وَ رَجُلٌ لَمْ یَعِبْ أَخَاهُ بِعَیْبٍ حَتَّى یُصْلِحَ ذَلِکَ الْعَیْبَ مِنْ نَفْسِهِ فَإِنَّهُ کُلَّمَا أَصْلَحَ مِنْ نَفْسِهِ عَیْباً بَدَا لَهُ مِنْهَا آخَرُ وَ کَفَى بِالْمَرْءِ فِی نَفْسِهِ شُغُلًا
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مِنْ أَبْوَابِ الْبِرِّ سَخَاءُ النَّفْسِ وَ طِیبُ الْکَلَامِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْأَذَى
یَا عَلِیُّ فِی التَّوْرَاةِ أَرْبَعٌ إِلَى جَنْبِهِنَّ أَرْبَعٌ مَنْ أَصْبَحَ عَلَى الدُّنْیَا حَرِیصاً أَصْبَحَ وَ هُوَ عَلَى اللَّهِ سَاخِطٌ وَ مَنْ أَصْبَحَ یَشْکُو مُصِیبَةً نَزَلَتْ بِهِ فَإِنَّمَا یَشْکُو رَبَّهُ وَ مَنْ أَتَى غَنِیّاً فَتَضَعْضَعَ لَهُ ذَهَبَ ثُلُثَا دِینِهِ وَ مَنْ دَخَلَ النَّارَ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ فَهُوَ مِمَّنِ اتَّخَذَ آیَاتِ اللَّهِ هُزُواً وَ لَعِباً أَرْبَعٌ إِلَى جَنْبِهِنَّ أَرْبَعٌ مَنْ مَلَکَ اسْتَأْثَرَ وَ مَنْ لَمْ یَسْتَشِرْ یَنْدَمْ کَمَا تَدِینُ تُدَانُ وَ الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَکْبَرُ
فَقِیلَ لَهُ: الْفَقْرُ مِنَ الدِّینَارِ وَ الدِّرْهَمِ؟
فَقَالَ: الْفَقْرُ مِنَ الدِّینِ.
یَا عَلِیُّ کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَ أَعْیُنٍ عَیْنٌ سَهِرَتْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ فَاضَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ
یَا عَلِیُّ طُوبَى لِصُورَةٍ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهَا تَبْکِی عَلَى ذَنْبٍ لَمْ یَطَّلِعْ عَلَى ذَلِکَ الذَّنْبِ أَحَدٌ غَیْرُ اللَّهِ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مُوبِقَاتٌ وَ ثَلَاثٌ مُنْجِیَاتٌ فَأَمَّا الْمُوبِقَاتُ فَهَوًى مُتَّبَعٌ وَ شُحٌّ مُطَاعٌ وَ إِعْجَابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ وَ أَمَّا الْمُنْجِیَاتُ فَالْعَدْلُ فِی الرِّضَا وَ الْغَضَبِ وَ الْقَصْدُ فِی الْغِنَى وَ الْفَقْرِ وَ خَوْفُ اللَّهِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ کَأَنَّکَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَکُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ یَرَاکَ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ یَحْسُنُ فِیهِنَّ الْکَذِبُ الْمَکِیدَةُ فِی الْحَرْبِ وَ عِدَتُکَ زَوْجَتَکَ وَ الْإِصْلَاحُ بَیْنَ النَّاسِ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ یَقْبُحُ فِیهِنَّ الصِّدْقُ النَّمِیمَةُ وَ إِخْبَارُکَ الرَّجُلَ عَنْ أَهْلِهِ بِمَا یَکْرَهُ وَ تَکْذِیبُکَ الرَّجُلَ عَنِ الْخَیْرِ
یَا عَلِیُّ أَرْبَعٌ یَذْهَبْنَ ضَلَالًا الْأَکْلُ بَعْدَ الشِّبَعِ وَ السِّرَاجُ فِی الْقَمَرِ وَ الزَّرْعُ فِی الْأَرْضِ السَّبِخَةِ وَ الصَّنِیعَةُ عِنْدَ غَیْرِ أَهْلِهَا
یَا عَلِیُّ أَرْبَعٌ أَسْرَعُ شَیْءٍ عُقُوبَةً رَجُلٌ أَحْسَنْتَ إِلَیْهِ فَکَافَأَکَ بِالْإِحْسَانِ إِسَاءَةً وَ رَجُلٌ لَا تَبْغِی عَلَیْهِ وَ هُوَ یَبْغِی عَلَیْکَ وَ رَجُلٌ عَاقَدْتَهُ عَلَى أَمْرٍ فَمِنْ أَمْرِکَ الْوَفَاءُ لَهُ وَ مِنْ أَمْرِهِ الْغَدْرُ بِکَ وَ رَجُلٌ تَصِلُهُ رَحِمُهُ وَ یَقْطَعُهَا
یَا عَلِیُّ أَرْبَعٌ مَنْ یَکُنَّ فِیهِ کَمَلَ إِسْلَامُهُ الصِّدْقُ وَ الشُّکْرُ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ
یَا عَلِیُّ قِلَّةُ طَلَبِ الْحَوَائِجِ مِنَ النَّاسِ هُوَ الْغِنَى الْحَاضِرُ وَ کَثْرَةُ الْحَوَائِجِ إِلَى النَّاسِ مَذَلَّةٌ وَ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ
ترجمه:
یا على: از نشانههاى یقین این است که دیگران را بدان چه مستوجب خشم خداست خشنود نسازى، و به آنچه خدا نصیبت ساخته شکر غیر او را نکنى، و دیگرى را بر آنچه خداوند از تو بازداشته بد نگویى، چرا که حرص آزمند آورنده روزى نیست، و نه بیزارى کسى آن را بازمىدارد، به درستى که خداوند به فرمان و بخشش خویش نشاط و شادى را در یقین و خشنودى قرار داد، و سختى و غم را در تردید و عصبانیّت.
اى على: هیچ فقرى سختتر از نادانى، و هیچ اندوختهاى سودمندتر از خردمندى و هیچ تنهایى و غربتى هراس انگیزتر از خودبینى نیست، و نیز هیچ درخواستى نیکوتر از مشورت، و هیچ خِردى همچون عاقبت اندیشى، و هیچ فخرى چون خوشرفتارى و هیچ عبادتى همانند فکر و اندیشه نیست.
اى على: دروغگویى آفت کلام، و فراموشى بلاى دانش، و تنبلى بلاى عبادت، و منّت گذاشتن بلاى بخشش، و ستمگارى بلاى شجاعت، و خودبینى بلاى زیبائى، و فخر فروشى بلاى افتخار خانوادگى است.
اى على: ترا به راستگویى سفارش مىکنم، و هیچ گاه دروغ از لبانت خارج نشود، و هرگز بر خیانتى دلیر مشو، و از خدا چنان پروا کن که گویى او را مىبینى، و مال و جانت را فداى دینت کن، و خود را به رفتار نیک بیاراى، و از اخلاق و صفات بد بر حذر باش.
اى على: محبوب ترین کردار در نزد خداوند سه چیز است: عامل به واجبات الهى از عابدترین مردمان، و آن که از حرام خدا پروا کند از پارساترین خلق است، و قانع به روزى مقدّر خداوند از بىنیازترین مردمان است.
اى على: سه عمل در شمار خوبی هاى رفتار است: پیوستن با کسى که از تو گسسته، بخشش به کسى که از تو دریغ داشته، و عفو کسى که به تو ستم روا داشته است.
اى على: سه چیز مایه نجات است: حفظ زبانت، و گریه بر لغزش هایت، و آن که خانهات محلّ راحت و پذیرایى تو باشد.
اى على: سه چیز از بهترین رفتار است: رعایت إنصاف مردم، و همدردى با برادر دینیت براى رضاى خدا، و یاد خدا در هر حال.
اى على: سه گروه در شمار مهمانان الهىاند: آن که براى خشنودى خدا به دیدار برادر مؤمنش بشتابد زائر خداست، پس گرامیداشت و اجابت دعایش به عهده خداوند است. و نمازگزارى که با تعقیبات، دو نماز را به هم متّصل نماید مهمان خداست و گرامیداشت مهمان او با خود او است، و آن که به حجّ و عمره رود پس او بر خدا وارد شده و اکرامش بر خدا لازم آید.
اى على: سه کار در دنیا و آخرت پاداش پذیر است: سفر حجّ که فقر زُداست، و کمک به بینوایان که بلا گردان است، و آمد و شد با خویشان (صله رحم) که بر عمر بیفزاید.
اى على: سه خصلت اگر در فرد نباشد کارش راست نیاید: پاکدامنى تا او را از نافرمانى خدا باز دارد. دانشى که به واسطه آن از بی خردى نادان برهد. خرد و عقلى که در پرتو آن با مردم کنار بیاید.
اى على سه گروه در روز جزا در سایه عرش الهى باشند: کسى که آنچه براى خود مىپسندد بر برادرش نیز بپسندد، و دیگر آن که او را کارى رسیده تا از رضایت یا عدم رضایت پروردگار بدان کار خاطرش آسوده نشود قدم از قدم بر ندارد، و کسى که تا خویش را از عیبى إصلاح نکند برادرش را بدان عیب خورده نگیرد، چرا که هر زمان عیبى را از خویش برطرف کرده و خود را إصلاح کند عیبى دیگر ظاهر شود، و مرد را همان بس که به خود پردازد.
اى على: سه چیز از درهاى خیر است: بخشش دل، و خوش زبانى، و تحمّل در برابر آزار.
اى على: در تورات آمده است: چهار چیز در کنار چهار چیز است: کسى که روز را با حرص به دنیا آغاز کند به تحقیق بر خدا خشم کرده، و آن که از اندوهى که او را رسیده گله کند بر خدا گلهمند شده، و آن کس که در برخورد با شخص ثروتمند خود را زبون سازد دو سوم دینش بر باد رود، و دوزخیان این امّت از آنانند که آیات الهى را به تمسخر و بازیچه مىگرفتهاند.
[اى على] چهار چیز هم ردیف چهار چیز است: آن که حکومت یابد مستبدّ شود، و آن که مشورت نکند پشیمان شود، آنچه دهى همان ستانى و فقر، مرگ اکبر است.
سپس از آن حضرت سؤال شد: منظور از فقر نداشتن طلا و نقره است؟
فرمود: فقر در دین است.
اى على: روز قیامت تمام چشم ها گریان است مگر سه چشم: دیدهاى که در راه خدا و طاعت بیدارى کشیده، و دیگر آن که از ممنوعات الهى چشم پوشیده، و دیگر آن چشمى که از ترس خدا اشک ریخته است.
اى على: خوشا به حال آن که در حضور خدا بر گناهانى که جز خداوند بر آن آگاه نیست مىگرید.
اى على: سه چیز موجب هلاکت و سه چیز نجات دهنده است: امّا سبب هلاک: پیروى هواى نفس، و بخل حاکم بر وجود انسان، و سوم: خودپسندى است. أمّا نجات بخش: رعایت إنصاف در حال خشنودى و خشم، و میانهروى در ثروت و فقر، و ترس از خدا در نهان و آشکار چونان که تو او را مىبینى، و اگر تو او را نمىبینى او که تو را مىبیند.
اى على: در سه کار دروغ جایز است: خدعه در جنگ، و وعده به همسر، و إصلاح بین مردم.
اى على: در سه کار سخن راست ناروا است: سخن چینى، نقل کردار ناپسند زن براى همسرش، و تکذیب دعوى نیکوکارى.
اى على: چهار چیز به هدر رود: خوردن پس از سیرى. چراغ در شب مهتاب. و کشت و زرع در نمکزار. و نیکى به افراد نااهل.
اى على: کیفر چهار عمل سریع است: پاسخ خوبى به بدى. و آن که به تو ستم کند بدون این که تو او را بیازارى. و دیگر هم پیمانت، در حالى که نیّتت وفاى به اوست و قصد او خیانت به تو است. و آن که با او صله رحم کنى و او پیوند خود را با تو بگسلد.
اى على: اگر چهار چیز در کسى باشد اسلامش کامل است: راستى، شکر، حیاء، و خوش رفتارى.
اى على: کم توقّعى از دیگران بىنیازى نقد است، و پر توقّعى فقر و تهى دستى حاضر می باشد.
وصیة له أخرى إلى أمیر المؤمنین:
یَا عَلِیُّ إِیَّاکَ وَ دُخُولَ الْحَمَّامِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ فَإِنَّ مَنْ دَخَلَ الْحَمَّامَ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ مَلْعُونٌ النَّاظِرُ وَ الْمَنْظُورُ إِلَیْهِ
یَا عَلِیُّ لَا تَتَخَتَّمْ فِی السَّبَّابَةِ وَ الْوُسْطَى فَإِنَّهُ کَانَ یَتَخَتَّمُ قَوْمُ لُوطٍ فِیهِمَا وَ لَا تُعَرِّ الْخِنْصِرَ
یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ یُعْجَبُ مِنْ عَبْدِهِ إِذَا قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ یَقُولُ یَا مَلَائِکَتِی عَبْدِی هَذَا قَدْ عَلِمَ أَنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ غَیْرِی اشْهَدُوا أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُ
یَا عَلِیُّ إِیَّاکَ وَ الْکَذِبَ فَإِنَّ الْکَذِبَ یُسَوِّدُ الْوَجْهَ ثُمَّ یُکْتَبُ عِنْدَ اللَّهِ کَذَّاباً وَ إِنَّ الصِّدْقَ یُبَیِّضُ الْوَجْهَ وَ یُکْتَبُ عِنْدَ اللَّهِ صَادِقاً وَ اعْلَمْ أَنَّ الصِّدْقَ مُبَارَکٌ وَ الْکَذِبَ مَشْئُومٌ
یَا عَلِیُّ احْذَرِ الْغِیبَةَ وَ النَّمِیمَةَ فَإِنَّ الْغِیبَةَ تُفَطِّرُ وَ النَّمِیمَةَ تُوجِبُ عَذَابَ الْقَبْرِ
یَا عَلِیُّ لَا تَحْلِفْ بِاللَّهِ کَاذِباً وَ لَا صَادِقاً مِنْ غَیْرِ ضَرُورَةٍ وَ لَا تَجْعَلِ اللَّهَ عُرْضَةً لِیَمِینِکَ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یَرْحَمُ وَ لَا یَرْعَى مَنْ حَلَفَ بِاسْمِهِ کَاذِباً
یَا عَلِیُّ لَا تَهْتَمَّ لِرِزْقِ غَدٍ فَإِنَّ کُلَّ غَدٍ یَأْتِی رِزْقُهُ
یَا عَلِیُّ إِیَّاکَ وَ اللَّجَاجَةَ فَإِنَّ أَوَّلَهَا جَهْلٌ وَ آخِرَهَا نَدَامَةٌ
یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ فَإِنَّ السِّوَاکَ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ وَ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ وَ مَجْلَاةٌ لِلْعَیْنِ وَ الْخِلَالُ یُحَبِّبُکَ إِلَى الْمَلَائِکَةِ فَإِنَّ الْمَلَائِکَةَ تَتَأَذَّى بِرِیحِ فَمِ مَنْ لَا یَتَخَلَّلُ بَعْدَ الطَّعَامِ
یَا عَلِیُّ لَا تَغْضَبْ فَإِذَا غَضِبْتَ فَاقْعُدْ وَ تَفَکَّرْ فِی قُدْرَةِ الرَّبِّ عَلَى الْعِبَادِ وَ حِلْمِهِ عَنْهُمْ وَ إِذَا قِیلَ لَکَ اتَّقِ اللَّهَ فَانْبِذْ غَضَبَکَ وَ رَاجِعْ حِلْمَکَ
یَا عَلِیُّ احْتَسِبْ بِمَا تُنْفِقُ عَلَى نَفْسِکَ تَجِدْهُ عِنْدَ اللَّهِ مَذْخُوراً
یَا عَلِیُّ أَحْسِنْ خُلُقَکَ مَعَ أَهْلِکَ وَ جِیرَانِکَ وَ مَنْ تُعَاشِرُ وَ تُصَاحِبُ مِنَ النَّاسِ تُکْتَبْ عِنْدَ اللَّهِ فِی الدَّرَجَاتِ الْعُلَى
یَا عَلِیُّ مَا کَرِهْتَهُ لِنَفْسِکَ فَاکْرَهْ لِغَیْرِکَ وَ مَا أَحْبَبْتَهُ لِنَفْسِکَ فَأَحْبِبْهُ لِأَخِیکَ تَکُنْ عَادِلًا فِی حُکْمِکَ مُقْسِطاً فِی عَدْلِکَ مُحَبّاً فِی أَهْلِ السَّمَاءِ مَوْدُوداً فِی صُدُورِ أَهْلِ الْأَرْضِ
احْفَظْ وَصِیَّتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى.
ترجمه:
اى على: مبادا عریان به گرمابه روى، زیرا همو که برهنه به حمّام رود و هم آن که به او مىنگرد هر دو ملعون و از رحمت خدا دور مىباشند.
اى على: انگشترى بر انگشت سبّابه و میانه خود مکن؛ چرا که این عمل رسم قوم لوط بوده است، و نیز انگشت کوچک را بىانگشترى مگذار.
اى على: وقتى بندهاى مىگوید: رَبِّ اغْفِرْ لِی فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ
«پروردگارا گناهم را بیامرز چون غیر از تو آمرزندهاى نیست»، خداوند از این سخن به خود بالیده و خطاب به فرشتگانش مىفرماید: این بنده مىداند جز من آمرزندهاى نیست، گواه باشید من او را آمرزیدم.
اى على: از دروغ پروا کن؛ زیرا دروغ روى انسانیت انسان را سیاه نموده و او را نزد خدا در شمار دروغگویان درآورد، و صدق و راستى چهره باطن را روشن نموده و نزد پروردگار در زمره راستگویان ثبت مىشود، و آگاه باش که «راستى» فرخنده و «دروغ» نحس است.
اى على: از غیبت و سخن چینى بپرهیز، چرا که غیبت، روزه را مىشکند، و سخن چینى مایه شکنجه در قبر است.
اى على: بدون ضرورت به «اللَّه» سوگند مخور، چه دروغ و چه راست، و او را وسیله سوگند خویش قرار مده؛ زیرا خداوند کسى را که به نامش سوگند دروغ گوید مورد رحمت و رعایت خویش قرار نخواهد داد.
اى على: غم روزى فردا مخور، چرا که هر فردایى روزیش مقدّر شده است.
اى على: از لجبازى بپرهیز، زیرا ابتدایش نادانى و آخرش پشیمانى است.
اى على: بر تو باد به مسواک کردن، که سبب پاکى دهان، و خشنودى پروردگار، و روشنایى دیده است. و خلال نمودن تو را محبوب فرشتگان مىکند؛ زیرا فرشتگان از بوى دهان آن که پس از صرف غذا خلال نمىکند آزار شوند.
اى على: [هیچ گاه] خشم مگیر، پس چنانچه عصبانى شدى بنشین و در توانایى خداوند بر بندگان و بردبارى از آنان بیندیش. و زمانى که به تو گفته شد: «از خدا بترس» خشمت را دور داشته و به بردباریت بازگرد.
اى على: آنچه از جانب خود بخشش مىکنى به حساب آر که آن را نزد خداوند اندوخته خواهى یافت.
اى على: اگر رفتارت را با خانواده و همسایه و دوستان و آشنایان شایسته کنى نزد خداوند بلند پایه شوى.
اى على: آنچه بر خود نمىپسندى بر غیر خود نیز مپسند. و آنچه براى خود گوارا مىدارى براى برادرت نیز بپسند، در نتیجه در فرمانت عادل، و در دادگریت میانهرو، و محبوب اهل آسمان و زمین خواهى شد.
سفارش مرا- به خواست خدا- نگهدار.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ابن شعبه حرانى؛ تحف العقول عن آل الرسول، ص6 به بعد؛ جامعه مدرسین، قم، دوم، 1404 ق.
سفارش‌های حضرت رسول ـ صلّى اللَّه علیه و اله ـ به أمیر مؤمنان ـ علیه السّلام ـ
یَا عَلِیُّ: إِنَّ مِنَ الْیَقِینِ أَنْ لَا تُرْضِیَ أَحَداً بِسَخَطِ اللَّهِ وَ لَا تَحْمَدَ أَحَداً بِمَا آتَاکَ اللَّهُ وَ لَا تَذُمَّ أَحَداً عَلَى مَا لَمْ یُؤْتِکَ اللَّهُ فَإِنَّ الرِّزْقَ لَا یَجُرُّهُ حِرْصُ حَرِیصٍ وَ لَا تَصْرِفُهُ کَرَاهَةُ کَارِهٍ إِنَّ اللَّهَ بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرَّوْحَ وَ الْفَرَحَ فِی الْیَقِینِ وَ الرِّضَا وَ جَعَلَ الْهَمَّ وَ الْحَزَنَ فِی الشَّکِّ وَ السَّخَطِ
یَا عَلِیُّ إِنَّهُ لَا فَقْرَ أَشَدُّ مِنَ الْجَهْلِ وَ لَا مَالَ أَعْوَدُ مِنَ الْعَقْلِ وَ لَا وَحْدَةَ أَوْحَشُ مِنَ الْعُجْبِ وَ لَا مُظَاهَرَةَ أَحْسَنُ مِنَ الْمُشَاوَرَةِ وَ لَا عَقْلَ کَالتَّدْبِیرِ وَ لَا حَسَبَ کَحُسْنِ الْخُلُقِ وَ لَا عِبَادَةَ کَالتَّفَکُّرِ
یَا عَلِیُّ آفَةُ الْحَدِیثِ الْکَذِبُ وَ آفَةُ الْعِلْمِ النِّسْیَانُ وَ آفَةُ الْعِبَادَةِ الْفَتْرَةُ وَ آفَةُ السَّمَاحَةِ الْمَنُّ وَ آفَةُ الشَّجَاعَةِ الْبَغْیُ وَ آفَةُ الْجَمَالِ الْخُیَلَاءُ وَ آفَةُ الْحَسَبِ الْفَخْرُ
یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِالصِّدْقِ وَ لَا تَخْرُجْ مِنْ فِیکَ کَذِبَةٌ أَبَداً وَ لَا تَجْتَرِئَنَّ عَلَى خِیَانَةٍ أَبَداً وَ الْخَوْفِ مِنَ اللَّهِ کَأَنَّکَ تَرَاهُ وَ ابْذُلْ مَالَکَ وَ نَفْسَکَ دُونَ دِینِکَ وَ عَلَیْکَ بِمَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ فَارْکَبْهَا وَ عَلَیْکَ بِمَسَاوِی الْأَخْلَاقِ فَاجْتَنِبْهَا
یَا عَلِیُّ أَحَبُّ الْعَمَلِ إِلَى اللَّهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِمَا افْتَرَضَ عَلَیْهِ فَهُوَ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ وَ مَنْ وَرِعَ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ فَهُوَ مِنْ أَوْرَعِ النَّاسِ وَ مَنْ قَنِعَ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ فَهُوَ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مِنْ مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مُنْجِیَاتٌ تَکُفُّ لِسَانَکَ وَ تَبْکِی عَلَى خَطِیئَتِکَ وَ یَسَعُکَ بَیْتُکَ
یَا عَلِیُّ سَیِّدُ الْأَعْمَالِ ثَلَاثُ خِصَالٍ إِنْصَافُکَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِکَ وَ مُسَاوَاةُ [مُوَاسَاةُ] الْأَخِ فِی اللَّهِ وَ ذِکْرُ اللَّهِ عَلَى کُلِّ حَالٍ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثَةٌ مِنْ حُلَلِ [خَلَلِ] اللَّهِ رَجُلٌ زَارَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فِی اللَّهِ فَهُوَ زَوْرُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُکْرِمَ زَوْرَهُ وَ یُعْطِیَهُ مَا سَأَلَ وَ رَجُلٌ صَلَّى ثُمَّ عَقَّبَ إِلَى الصَّلَاةِ الْأُخْرَى فَهُوَ ضَیْفُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُکْرِمَ ضَیْفَهُ وَ الْحَاجُّ وَ الْمُعْتَمِرُ فَهُمَا وَفْدُ اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُکْرِمَ وَفْدَهُ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ ثَوَابُهُنَّ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ الْحَجُّ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ الصَّدَقَةُ تَدْفَعُ الْبَلِیَّةَ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تَزِیدُ فِی الْعُمُرِ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ یَکُنَّ فِیهِ لَمْ یَقُمْ لَهُ عَمَلٌ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ السَّفِیهِ وَ عَقْلٌ یُدَارِی بِهِ النَّاسَ یَا عَلِیُّ ثَلَاثَةٌ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ رَجُلٌ أَحَبَّ لِأَخِیهِ مَا أَحَبَّ لِنَفْسِهِ وَ رَجُلٌ بَلَغَهُ أَمْرٌ فَلَمْ یَتَقَدَّمْ فِیهِ وَ لَمْ یَتَأَخَّرْ حَتَّى یَعْلَمَ أَنَّ ذَلِکَ الْأَمْرَ لِلَّهِ رِضًا أَوْ سَخَطٌ وَ رَجُلٌ لَمْ یَعِبْ أَخَاهُ بِعَیْبٍ حَتَّى یُصْلِحَ ذَلِکَ الْعَیْبَ مِنْ نَفْسِهِ فَإِنَّهُ کُلَّمَا أَصْلَحَ مِنْ نَفْسِهِ عَیْباً بَدَا لَهُ مِنْهَا آخَرُ وَ کَفَى بِالْمَرْءِ فِی نَفْسِهِ شُغُلًا
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مِنْ أَبْوَابِ الْبِرِّ سَخَاءُ النَّفْسِ وَ طِیبُ الْکَلَامِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْأَذَى
یَا عَلِیُّ فِی التَّوْرَاةِ أَرْبَعٌ إِلَى جَنْبِهِنَّ أَرْبَعٌ مَنْ أَصْبَحَ عَلَى الدُّنْیَا حَرِیصاً أَصْبَحَ وَ هُوَ عَلَى اللَّهِ سَاخِطٌ وَ مَنْ أَصْبَحَ یَشْکُو مُصِیبَةً نَزَلَتْ بِهِ فَإِنَّمَا یَشْکُو رَبَّهُ وَ مَنْ أَتَى غَنِیّاً فَتَضَعْضَعَ لَهُ ذَهَبَ ثُلُثَا دِینِهِ وَ مَنْ دَخَلَ النَّارَ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ فَهُوَ مِمَّنِ اتَّخَذَ آیَاتِ اللَّهِ هُزُواً وَ لَعِباً أَرْبَعٌ إِلَى جَنْبِهِنَّ أَرْبَعٌ مَنْ مَلَکَ اسْتَأْثَرَ وَ مَنْ لَمْ یَسْتَشِرْ یَنْدَمْ کَمَا تَدِینُ تُدَانُ وَ الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَکْبَرُ
فَقِیلَ لَهُ: الْفَقْرُ مِنَ الدِّینَارِ وَ الدِّرْهَمِ؟
فَقَالَ: الْفَقْرُ مِنَ الدِّینِ.
یَا عَلِیُّ کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَ أَعْیُنٍ عَیْنٌ سَهِرَتْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ فَاضَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ
یَا عَلِیُّ طُوبَى لِصُورَةٍ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهَا تَبْکِی عَلَى ذَنْبٍ لَمْ یَطَّلِعْ عَلَى ذَلِکَ الذَّنْبِ أَحَدٌ غَیْرُ اللَّهِ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مُوبِقَاتٌ وَ ثَلَاثٌ مُنْجِیَاتٌ فَأَمَّا الْمُوبِقَاتُ فَهَوًى مُتَّبَعٌ وَ شُحٌّ مُطَاعٌ وَ إِعْجَابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ وَ أَمَّا الْمُنْجِیَاتُ فَالْعَدْلُ فِی الرِّضَا وَ الْغَضَبِ وَ الْقَصْدُ فِی الْغِنَى وَ الْفَقْرِ وَ خَوْفُ اللَّهِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ کَأَنَّکَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَکُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ یَرَاکَ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ یَحْسُنُ فِیهِنَّ الْکَذِبُ الْمَکِیدَةُ فِی الْحَرْبِ وَ عِدَتُکَ زَوْجَتَکَ وَ الْإِصْلَاحُ بَیْنَ النَّاسِ
یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ یَقْبُحُ فِیهِنَّ الصِّدْقُ النَّمِیمَةُ وَ إِخْبَارُکَ الرَّجُلَ عَنْ أَهْلِهِ بِمَا یَکْرَهُ وَ تَکْذِیبُکَ الرَّجُلَ عَنِ الْخَیْرِ
یَا عَلِیُّ أَرْبَعٌ یَذْهَبْنَ ضَلَالًا الْأَکْلُ بَعْدَ الشِّبَعِ وَ السِّرَاجُ فِی الْقَمَرِ وَ الزَّرْعُ فِی الْأَرْضِ السَّبِخَةِ وَ الصَّنِیعَةُ عِنْدَ غَیْرِ أَهْلِهَا
یَا عَلِیُّ أَرْبَعٌ أَسْرَعُ شَیْءٍ عُقُوبَةً رَجُلٌ أَحْسَنْتَ إِلَیْهِ فَکَافَأَکَ بِالْإِحْسَانِ إِسَاءَةً وَ رَجُلٌ لَا تَبْغِی عَلَیْهِ وَ هُوَ یَبْغِی عَلَیْکَ وَ رَجُلٌ عَاقَدْتَهُ عَلَى أَمْرٍ فَمِنْ أَمْرِکَ الْوَفَاءُ لَهُ وَ مِنْ أَمْرِهِ الْغَدْرُ بِکَ وَ رَجُلٌ تَصِلُهُ رَحِمُهُ وَ یَقْطَعُهَا
یَا عَلِیُّ أَرْبَعٌ مَنْ یَکُنَّ فِیهِ کَمَلَ إِسْلَامُهُ الصِّدْقُ وَ الشُّکْرُ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ
یَا عَلِیُّ قِلَّةُ طَلَبِ الْحَوَائِجِ مِنَ النَّاسِ هُوَ الْغِنَى الْحَاضِرُ وَ کَثْرَةُ الْحَوَائِجِ إِلَى النَّاسِ مَذَلَّةٌ وَ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ
ترجمه:
یا على: از نشانههاى یقین این است که دیگران را بدان چه مستوجب خشم خداست خشنود نسازى، و به آنچه خدا نصیبت ساخته شکر غیر او را نکنى، و دیگرى را بر آنچه خداوند از تو بازداشته بد نگویى، چرا که حرص آزمند آورنده روزى نیست، و نه بیزارى کسى آن را بازمىدارد، به درستى که خداوند به فرمان و بخشش خویش نشاط و شادى را در یقین و خشنودى قرار داد، و سختى و غم را در تردید و عصبانیّت.
اى على: هیچ فقرى سختتر از نادانى، و هیچ اندوختهاى سودمندتر از خردمندى و هیچ تنهایى و غربتى هراس انگیزتر از خودبینى نیست، و نیز هیچ درخواستى نیکوتر از مشورت، و هیچ خِردى همچون عاقبت اندیشى، و هیچ فخرى چون خوشرفتارى و هیچ عبادتى همانند فکر و اندیشه نیست.
اى على: دروغگویى آفت کلام، و فراموشى بلاى دانش، و تنبلى بلاى عبادت، و منّت گذاشتن بلاى بخشش، و ستمگارى بلاى شجاعت، و خودبینى بلاى زیبائى، و فخر فروشى بلاى افتخار خانوادگى است.
اى على: ترا به راستگویى سفارش مىکنم، و هیچ گاه دروغ از لبانت خارج نشود، و هرگز بر خیانتى دلیر مشو، و از خدا چنان پروا کن که گویى او را مىبینى، و مال و جانت را فداى دینت کن، و خود را به رفتار نیک بیاراى، و از اخلاق و صفات بد بر حذر باش.
اى على: محبوب ترین کردار در نزد خداوند سه چیز است: عامل به واجبات الهى از عابدترین مردمان، و آن که از حرام خدا پروا کند از پارساترین خلق است، و قانع به روزى مقدّر خداوند از بىنیازترین مردمان است.
اى على: سه عمل در شمار خوبی هاى رفتار است: پیوستن با کسى که از تو گسسته، بخشش به کسى که از تو دریغ داشته، و عفو کسى که به تو ستم روا داشته است.
اى على: سه چیز مایه نجات است: حفظ زبانت، و گریه بر لغزش هایت، و آن که خانهات محلّ راحت و پذیرایى تو باشد.
اى على: سه چیز از بهترین رفتار است: رعایت إنصاف مردم، و همدردى با برادر دینیت براى رضاى خدا، و یاد خدا در هر حال.
اى على: سه گروه در شمار مهمانان الهىاند: آن که براى خشنودى خدا به دیدار برادر مؤمنش بشتابد زائر خداست، پس گرامیداشت و اجابت دعایش به عهده خداوند است. و نمازگزارى که با تعقیبات، دو نماز را به هم متّصل نماید مهمان خداست و گرامیداشت مهمان او با خود او است، و آن که به حجّ و عمره رود پس او بر خدا وارد شده و اکرامش بر خدا لازم آید.
اى على: سه کار در دنیا و آخرت پاداش پذیر است: سفر حجّ که فقر زُداست، و کمک به بینوایان که بلا گردان است، و آمد و شد با خویشان (صله رحم) که بر عمر بیفزاید.
اى على: سه خصلت اگر در فرد نباشد کارش راست نیاید: پاکدامنى تا او را از نافرمانى خدا باز دارد. دانشى که به واسطه آن از بی خردى نادان برهد. خرد و عقلى که در پرتو آن با مردم کنار بیاید.
اى على سه گروه در روز جزا در سایه عرش الهى باشند: کسى که آنچه براى خود مىپسندد بر برادرش نیز بپسندد، و دیگر آن که او را کارى رسیده تا از رضایت یا عدم رضایت پروردگار بدان کار خاطرش آسوده نشود قدم از قدم بر ندارد، و کسى که تا خویش را از عیبى إصلاح نکند برادرش را بدان عیب خورده نگیرد، چرا که هر زمان عیبى را از خویش برطرف کرده و خود را إصلاح کند عیبى دیگر ظاهر شود، و مرد را همان بس که به خود پردازد.
اى على: سه چیز از درهاى خیر است: بخشش دل، و خوش زبانى، و تحمّل در برابر آزار.
اى على: در تورات آمده است: چهار چیز در کنار چهار چیز است: کسى که روز را با حرص به دنیا آغاز کند به تحقیق بر خدا خشم کرده، و آن که از اندوهى که او را رسیده گله کند بر خدا گلهمند شده، و آن کس که در برخورد با شخص ثروتمند خود را زبون سازد دو سوم دینش بر باد رود، و دوزخیان این امّت از آنانند که آیات الهى را به تمسخر و بازیچه مىگرفتهاند.
[اى على] چهار چیز هم ردیف چهار چیز است: آن که حکومت یابد مستبدّ شود، و آن که مشورت نکند پشیمان شود، آنچه دهى همان ستانى و فقر، مرگ اکبر است.
سپس از آن حضرت سؤال شد: منظور از فقر نداشتن طلا و نقره است؟
فرمود: فقر در دین است.
اى على: روز قیامت تمام چشم ها گریان است مگر سه چشم: دیدهاى که در راه خدا و طاعت بیدارى کشیده، و دیگر آن که از ممنوعات الهى چشم پوشیده، و دیگر آن چشمى که از ترس خدا اشک ریخته است.
اى على: خوشا به حال آن که در حضور خدا بر گناهانى که جز خداوند بر آن آگاه نیست مىگرید.
اى على: سه چیز موجب هلاکت و سه چیز نجات دهنده است: امّا سبب هلاک: پیروى هواى نفس، و بخل حاکم بر وجود انسان، و سوم: خودپسندى است. أمّا نجات بخش: رعایت إنصاف در حال خشنودى و خشم، و میانهروى در ثروت و فقر، و ترس از خدا در نهان و آشکار چونان که تو او را مىبینى، و اگر تو او را نمىبینى او که تو را مىبیند.
اى على: در سه کار دروغ جایز است: خدعه در جنگ، و وعده به همسر، و إصلاح بین مردم.
اى على: در سه کار سخن راست ناروا است: سخن چینى، نقل کردار ناپسند زن براى همسرش، و تکذیب دعوى نیکوکارى.
اى على: چهار چیز به هدر رود: خوردن پس از سیرى. چراغ در شب مهتاب. و کشت و زرع در نمکزار. و نیکى به افراد نااهل.
اى على: کیفر چهار عمل سریع است: پاسخ خوبى به بدى. و آن که به تو ستم کند بدون این که تو او را بیازارى. و دیگر هم پیمانت، در حالى که نیّتت وفاى به اوست و قصد او خیانت به تو است. و آن که با او صله رحم کنى و او پیوند خود را با تو بگسلد.
اى على: اگر چهار چیز در کسى باشد اسلامش کامل است: راستى، شکر، حیاء، و خوش رفتارى.
اى على: کم توقّعى از دیگران بىنیازى نقد است، و پر توقّعى فقر و تهى دستى حاضر می باشد.
وصیة له أخرى إلى أمیر المؤمنین:
یَا عَلِیُّ إِیَّاکَ وَ دُخُولَ الْحَمَّامِ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ فَإِنَّ مَنْ دَخَلَ الْحَمَّامَ بِغَیْرِ مِئْزَرٍ مَلْعُونٌ النَّاظِرُ وَ الْمَنْظُورُ إِلَیْهِ
یَا عَلِیُّ لَا تَتَخَتَّمْ فِی السَّبَّابَةِ وَ الْوُسْطَى فَإِنَّهُ کَانَ یَتَخَتَّمُ قَوْمُ لُوطٍ فِیهِمَا وَ لَا تُعَرِّ الْخِنْصِرَ
یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ یُعْجَبُ مِنْ عَبْدِهِ إِذَا قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ یَقُولُ یَا مَلَائِکَتِی عَبْدِی هَذَا قَدْ عَلِمَ أَنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ غَیْرِی اشْهَدُوا أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُ
یَا عَلِیُّ إِیَّاکَ وَ الْکَذِبَ فَإِنَّ الْکَذِبَ یُسَوِّدُ الْوَجْهَ ثُمَّ یُکْتَبُ عِنْدَ اللَّهِ کَذَّاباً وَ إِنَّ الصِّدْقَ یُبَیِّضُ الْوَجْهَ وَ یُکْتَبُ عِنْدَ اللَّهِ صَادِقاً وَ اعْلَمْ أَنَّ الصِّدْقَ مُبَارَکٌ وَ الْکَذِبَ مَشْئُومٌ
یَا عَلِیُّ احْذَرِ الْغِیبَةَ وَ النَّمِیمَةَ فَإِنَّ الْغِیبَةَ تُفَطِّرُ وَ النَّمِیمَةَ تُوجِبُ عَذَابَ الْقَبْرِ
یَا عَلِیُّ لَا تَحْلِفْ بِاللَّهِ کَاذِباً وَ لَا صَادِقاً مِنْ غَیْرِ ضَرُورَةٍ وَ لَا تَجْعَلِ اللَّهَ عُرْضَةً لِیَمِینِکَ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یَرْحَمُ وَ لَا یَرْعَى مَنْ حَلَفَ بِاسْمِهِ کَاذِباً
یَا عَلِیُّ لَا تَهْتَمَّ لِرِزْقِ غَدٍ فَإِنَّ کُلَّ غَدٍ یَأْتِی رِزْقُهُ
یَا عَلِیُّ إِیَّاکَ وَ اللَّجَاجَةَ فَإِنَّ أَوَّلَهَا جَهْلٌ وَ آخِرَهَا نَدَامَةٌ
یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ فَإِنَّ السِّوَاکَ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ وَ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ وَ مَجْلَاةٌ لِلْعَیْنِ وَ الْخِلَالُ یُحَبِّبُکَ إِلَى الْمَلَائِکَةِ فَإِنَّ الْمَلَائِکَةَ تَتَأَذَّى بِرِیحِ فَمِ مَنْ لَا یَتَخَلَّلُ بَعْدَ الطَّعَامِ
یَا عَلِیُّ لَا تَغْضَبْ فَإِذَا غَضِبْتَ فَاقْعُدْ وَ تَفَکَّرْ فِی قُدْرَةِ الرَّبِّ عَلَى الْعِبَادِ وَ حِلْمِهِ عَنْهُمْ وَ إِذَا قِیلَ لَکَ اتَّقِ اللَّهَ فَانْبِذْ غَضَبَکَ وَ رَاجِعْ حِلْمَکَ
یَا عَلِیُّ احْتَسِبْ بِمَا تُنْفِقُ عَلَى نَفْسِکَ تَجِدْهُ عِنْدَ اللَّهِ مَذْخُوراً
یَا عَلِیُّ أَحْسِنْ خُلُقَکَ مَعَ أَهْلِکَ وَ جِیرَانِکَ وَ مَنْ تُعَاشِرُ وَ تُصَاحِبُ مِنَ النَّاسِ تُکْتَبْ عِنْدَ اللَّهِ فِی الدَّرَجَاتِ الْعُلَى
یَا عَلِیُّ مَا کَرِهْتَهُ لِنَفْسِکَ فَاکْرَهْ لِغَیْرِکَ وَ مَا أَحْبَبْتَهُ لِنَفْسِکَ فَأَحْبِبْهُ لِأَخِیکَ تَکُنْ عَادِلًا فِی حُکْمِکَ مُقْسِطاً فِی عَدْلِکَ مُحَبّاً فِی أَهْلِ السَّمَاءِ مَوْدُوداً فِی صُدُورِ أَهْلِ الْأَرْضِ
احْفَظْ وَصِیَّتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى.
ترجمه:
اى على: مبادا عریان به گرمابه روى، زیرا همو که برهنه به حمّام رود و هم آن که به او مىنگرد هر دو ملعون و از رحمت خدا دور مىباشند.
اى على: انگشترى بر انگشت سبّابه و میانه خود مکن؛ چرا که این عمل رسم قوم لوط بوده است، و نیز انگشت کوچک را بىانگشترى مگذار.
اى على: وقتى بندهاى مىگوید: رَبِّ اغْفِرْ لِی فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ
«پروردگارا گناهم را بیامرز چون غیر از تو آمرزندهاى نیست»، خداوند از این سخن به خود بالیده و خطاب به فرشتگانش مىفرماید: این بنده مىداند جز من آمرزندهاى نیست، گواه باشید من او را آمرزیدم.
اى على: از دروغ پروا کن؛ زیرا دروغ روى انسانیت انسان را سیاه نموده و او را نزد خدا در شمار دروغگویان درآورد، و صدق و راستى چهره باطن را روشن نموده و نزد پروردگار در زمره راستگویان ثبت مىشود، و آگاه باش که «راستى» فرخنده و «دروغ» نحس است.
اى على: از غیبت و سخن چینى بپرهیز، چرا که غیبت، روزه را مىشکند، و سخن چینى مایه شکنجه در قبر است.
اى على: بدون ضرورت به «اللَّه» سوگند مخور، چه دروغ و چه راست، و او را وسیله سوگند خویش قرار مده؛ زیرا خداوند کسى را که به نامش سوگند دروغ گوید مورد رحمت و رعایت خویش قرار نخواهد داد.
اى على: غم روزى فردا مخور، چرا که هر فردایى روزیش مقدّر شده است.
اى على: از لجبازى بپرهیز، زیرا ابتدایش نادانى و آخرش پشیمانى است.
اى على: بر تو باد به مسواک کردن، که سبب پاکى دهان، و خشنودى پروردگار، و روشنایى دیده است. و خلال نمودن تو را محبوب فرشتگان مىکند؛ زیرا فرشتگان از بوى دهان آن که پس از صرف غذا خلال نمىکند آزار شوند.
اى على: [هیچ گاه] خشم مگیر، پس چنانچه عصبانى شدى بنشین و در توانایى خداوند بر بندگان و بردبارى از آنان بیندیش. و زمانى که به تو گفته شد: «از خدا بترس» خشمت را دور داشته و به بردباریت بازگرد.
اى على: آنچه از جانب خود بخشش مىکنى به حساب آر که آن را نزد خداوند اندوخته خواهى یافت.
اى على: اگر رفتارت را با خانواده و همسایه و دوستان و آشنایان شایسته کنى نزد خداوند بلند پایه شوى.
اى على: آنچه بر خود نمىپسندى بر غیر خود نیز مپسند. و آنچه براى خود گوارا مىدارى براى برادرت نیز بپسند، در نتیجه در فرمانت عادل، و در دادگریت میانهرو، و محبوب اهل آسمان و زمین خواهى شد.
سفارش مرا- به خواست خدا- نگهدار.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ابن شعبه حرانى؛ تحف العقول عن آل الرسول، ص6 به بعد؛ جامعه مدرسین، قم، دوم، 1404 ق.
ارسال نظرات