تقویت دیپلماسی فرهنگی و تعامل با همسایگان
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از ستاد خبری بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین‌الملل روز دوشنبه 21 اردیبهشت ماه در نشست هم‌اندیشی با نخبگان که در نمایشگاه کتاب برگزار شد، افزود: سفارت‌ها باید شرایطی را فراهم کنند که در آن با بسته‌های فرهنگی جلسه‌هایی فرهنگی و ادبی در دیگر کشورها برگزار شود.
وی گفت: به طور مثال بنیاد گوته آلمان در ایران شب شعرهایی برگزار می‌کرد و بعد از انقلاب اسلامی نیز افرادی از اهل فرهنگ و هنر دعوت کردند، اما این نشست‌ها متناسب با فرهنگ‌های عمومی غرب و به خصوص آلمان است. پیش از این نیز انجمن انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها برنامه‌های بسیاری علاوه بر آموزش زبان در ایران برگزار می‌کردند. از همین میان انتشارات فرانکلین سربرآورد که بنیانگذار کتاب‌های جیبی در ایران به شمار می‌رود. اما آنها به دنبال منافع خودشان هستند. سفارت شوروی سابق در تهران نیز حمایت‌هایی از افراد و کتاب‌هایی می‌کرد که در جهت ترویج فرهنگ آنها بود.
این چهره سیاسی و علمی با اشاره به اهمیت خط و زبان در گسترش زبان فارسی گفت: یک بار کتاب‌های فارسی را که در ایران برای تدریس تاجیکستان آماده شده بود با هواپیما به آن کشور فرستادیم اما اجازه فرود به هواپیما نداد‌ند. در حالی که آموزش و پرورش افغانستان به ما سفارش انتشار کتاب‌های درسی را می‌دهد. انتشارات الهدی نیز به همین منظور فعالیت خود را آغاز کرد که کتاب‌های آن تبیین کننده این نظام است و سیاست‌ها، دیدگاه‌ها و فضای فکری و فرهنگی ما را که منجر به انقلاب اسلامی شده است در آنها تدوین کرده‌ایم.
سید عباس صالحی رییس بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب نیز که در این نشست حضور داشت، پیشنهاد کرد کارگروهی در ذیل کمیته فرهنگ و هنر تشکیل شود تا حلقه اتصالی با فضاهای بیرونی و سیاست‌های راهبردی زیرساختی در حوزه‌های خصوصی‌تر شکل بگیرد. همچنین نگاه خاصی به ناشران و تصویرگران کتاب کودک شود.
در این نشست ولی‌الله محرابی، استاد دانشگاه تهران با اشاره به برگزاری شب‌های حافظ، فردوسی و سعدی در انجمن دوستی ایران و آلمان گفت: چندی پیش طرحی به معاونت فرهنگی وزارت ارشاد ارائه کردیم تا بتوانیم از کمک سفارتخانه‌ها و شاخه‌های فرهنگی آنها برای برگزاری جلسه‌های فرهنگی استفاده کنیم چراکه راهی جز این نداریم تا از هر کانالی فرهنگ خودمان را به بیرون انتشار دهیم.
نشر بین‌الملل تنها منحصر به بزرگسالان نیست
علیرضا سبحانی‌نسب، مدیر انتشارات جمال نیز گفت: بیشترین فروش‌ها در ایران مربوط به حوزه کودک و نوجوان است و ناشران از دیگر کشورها برای خرید این آثار به ایران می‌آیند. مهمترین عنصر در دیپلماسی فرهنگی، ورود از بخش کودک و نوجوان است چراکه این مساله دو حسن دارد. نخست اینکه کودک و نوجوان روحی پاک دارند و حساسیت‌های آنها در این حوزه کمتر است. از سوی دیگر آماده‌سازی کتاب‌های آنها آسان‌تر است. این امر باعث خواهد شد که بتوانیم در این حوزه پیش برویم.
وی افزود: ظرفیت‌های بین‌المللی تنها منحصر به اروپا نیست و ما باید اولویت را به همسایگان اختصاص دهیم و از آنها غافل نشویم. بسیاری از ناشران افغانی تنها از ما می‌خواهند که در کنار بهای کتاب ایرانی قیمت افغانی آن را نیز برای فروش بزنیم. مساله دیگر اینکه توجه کنیم نشر بین‌الملل تنها منحصر به بزرگسالان نیست.
ناشران خصوصی را فعال کنیم
مسعود کوثری، مدرس علوم ارتباطات دانشگاه تهران نیز با بیان اینکه دیپلماسی فرهنگی کار سنگین و بزرگی است، اظهار کرد: ما باید ناشران خصوصی و ناشران عمومی و نه دولتی را فعال کنیم. به ویژه در حوزه افغانستان که مقاومت‌هایی وجود دارد. ما باید با آنها توافق‌هایی را حاصل کنیم تا از طریق این ناشران خصوصی و عمومی قفل این کار باز شود. در تاجیکستان نیز تبادل فرهنگ نیاز به حوصله دارد اما متاسفانه ناشران کم حوصله هستند و باید فعالیت در این دو حوزه به ویژه افغانستان با درایت مسئولان به سرانجام برسد.
دیپلماسی فرهنگی باید همراه با شناخت از مخاطب باشد
حمید شاه‌آبادی، مشاور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با بیان اینکه دیپلماسی فرهنگی به عنوان یک دغدغه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته، گفت: تمام ظرفیت‌های مختلف باید به خدمت گرفته شود تا بتوان با هارمونی، هماهنگی و هم‌افزایی، کار را به سرانجام رساند. متاسفانه استفاده درستی از کتاب‌های هنری نمی‌شود. باید بحث دیپلماسی فرهنگی همراه با شناخت دقیقی از جامعه مخاطب باشد و خلاءها و چالش‌هایی را که در حوزه شناخت و نیاز مخاطب داریم با توانایی کمیته فرهنگ و هنر پر کنیم.
نیازمند آشنایی با فضای نشر بین‌المللی هستیم
ایرج ضرغام، مدیر انتشار فاطمی نیز با اشاره به تجربه سی و سه ساله خود در توسعه نشر ایران گفت: باید با فضای نشر جهانی و بین‌الملل آشنا شویم به ویژه در حوزه کودکان این امر اهمیت دوچندان پیدا میکند. کار دیگر در حوزه افغانستان است که با کمک اتحادیه ناشران، کتاب‌های افغانستان وارد ایران شده و فروخته شوند. افغانستان نیز علاقه‌مند به ترجمه کتاب‌های فارسی به پشتو و اردوست که این جای تامل دارد.
محسن ناجی نصرآبادی، مدیرگروه کتاب‌شناسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با بیان اینکه سیاست‌گذاری جامعی در این حوزه نداریم اظهار کرد: ما در مرکز آستان قدس رضوی حدود هفتاد هزار عنوان کتابی که از زبان‌های دیگر به فارسی ترجمه شده‌اند گردآوری و تدوین کرده‌ایم که مربوط به آغاز چاپ در دوره قاجار تا سال 1374 است با این حال آمار جامعی از اینکه چقدر از آثار فارسی به دیگر زبان‌ها ترجمه شده مورد نیاز است و به متولی و سرمایه گذار برای گردآوری اطلاعات دقیق داریم.
کتاب‌های فارسی را به افغانستان و تاجیکستان ببریم
عبدالکریم جربزه‌دار، مدیر انتشارات اساطیر نیز در این نشست بیان کرد: در ایران مردم با نگاه‌ها، عقاید و افکار مختلف در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. با اینکه ایران ام القرای شیعه است اما ادیان و فرقه‌های دیگر به آزادی در آن زندگی می‌کنند. هنگامی که از فضای دیپلماسی فرهنگی صحبت می‌کنیم باید قلمرو زبان فارسی را در نظر بگیریم و نه مرزهای سیاسی آن را و از سوی دیگر این سرزمین‌ها را با ادب و زبان فارسی با یکدیگر متصل کنیم.
وی افزود: متاسفانه این روزها دست پنهانی به ویژه از سوی ترکیه در کشورهای همسایه مانع از گسترش زبان فارسی شده است و به همین دلیل نیاز به تلاش فراوان برای انتشار کتاب‌های فارسی در سرزمین‌های افغانستان، تاجیکستان، قزاقستان و حتی هند داریم.
فرید قاسم‌لو، عضو گروه طب سنتی و طب اسلامی فرهنگستان علوم پزشکی ایران نیز با تاکید بر عملگرا بودن و دوری جستن از بحث‌های شعاری اظهار کرد: در سال‌های 86-88 با حمایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جایزه فرهنگ و تمدن را برگزار کردیم اما متاسفانه این جایزه پس از آن برگزار نشد امیدوارم در جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی جایی برای آثار فرهنگ و تمدن تعبیه شود.
دیپلماسی فرهنگی از بروز جنگ جلوگیری میکند
حمیدرضا شاه‌آبادی، مدیرعامل موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی نیز با اشاره به گزارشی که چندی پیش در یکی از نشریات مطالعه کرده بود، اظهار کرد: در این گزارش از ایران به عنوان کشوری یاد کرده بود که شناخت متفاوتی نسبت به آن از طریق کتاب و سینما به دست آمده است. بنابراین اگر روزی آمریکا بخواهد ایران را بمباران کند ما نگران «بچه‌های آسمان» یا شخصیت‌های «جدایی نادر از سیمین» می‌شویم. در حالی که زمانی که عراق از سوی امریکا بمباران شد به دلیل نبود شناخت از مردم عراق کسی نگران آنها نمی‌شد.
وی افزود: با خواندن این گزارش، مفهوم دیپلماسی فرهنگی را درک کردم که می‌تواند حتی از بروز جنگ جلوگیری کند. کتاب‌های کودک از مهمترین راه‌های این دیپلماسی است که می‌تواند بر نسل آینده تاثیر بگذارد و نکته مهم اینجاست که در این حوزه فعال هستیم و نیاز است تا آن را در قالب یک حرکت استراتژیک پیش ببریم.
علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب نیز با بیان اینکه شش سال به عنوان دبیر شورای گسترش زبان فارسی فعالیت کرده و آشنایی خوبی با بورسیه‌های ادبیات دارد، گفت: باید در زمینه دیپلماسی فرهنگی شناخت متقابل باشد و تنها ما نباشیم که می‌خواهیم خودمان را معرفی کنیم. در برنامه‌ای که از سال 1391 تا 1400 برنامه‌ریزی شده به‌عنوان مثال هر سال روز سعدی را همزمان با روز شاعر دیگری در کشور دیگری برگزار می‌کنیم که این کار عملی منجر به ترجمه گلستان سعدی به اسپانیایی می‌شود.
وی در ادامه گفت: مساله دیگر این است که اجازه دهیم کتاب‌های ما را آنها ترجمه کنند چراکه بیشتر آثاری که خودمان ترجمه کرده‌ایم در انبارهای رایزنی‌های فرهنگی مانده‌اند.
محمدخانی افزود: درزمینه ادبیات کلاسیک وضع ما خوب است و سعدی و حافظ به خوبی شناخته شده‌اند. با این حال آنها مشتاق ادبیات معاصر ما هستند. چاپ کتاب‌های دوزبانه کمک بزرگی به آشنایی مردم دو فرهنگ خواهد داشت. ایرانیان خارج از کشور نیز درباره دیپلماسی فرهنگی نقش بسیار موثری ایفا می‌کنند و در نهایت تقویت بخش‌های خصوصی در این حوزه به نهادهای دیگر در دیپلماسی فرهنگی کمک میکند.
بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «خواندن، گفتگو با جهان» از تاریخ 16 تا 26 اردیبهشت در مصلای امام خمینی رحمة الله علیه برپا است./998/د102/ق