عملیات موصل؛ کارشکنیهای آمریکا و ترکیه در سایه تلاش بسیج مردمی
به گزارش خبرگزاری رسا، عملیات آزادسازی موصل به عنوان مهمترین اولویت امنیتی عراق مرحله‌ی اصلی خود را در حالی سپری می‌کند که مناطق شرقی رودخانه دجله بطور کامل از نیروهای تروریستی پاکسازی شده اما جبهه غربی همچنان فعال بوده و فرآیند آزادسازی در آن هنوز به اتمام نرسیده است. نگاهی به تحولات میدانی حکایت از کندی این عملیات دارد. نقش دو عامل در کند بودن این عملیات بیش از سایر عوامل به چشم می‌خورد:
۱-عامل میدانی: نتایج بررسی میدانی و تهیه برآورد از صحنه درگیری نشان می‌دهد که بافت قدیمی و پیچیده و متراکم منطقه غربی موصل که نیروهای تروریستی در میان ساکنان انبوه آن مأوى گرفته‌اند، انجام سریع عملیات را با اختلال روبرو کرده است. همواره در عملیاتهای نظامی شهری یکی از موانع و نگرانی‌ها وجود غیر نظامیان است که این نکته در مورد غرب موصل نیز کاملاً صدق می‌کند. عدم برخورداری این منطقه از بافت شهرسازی منظم، انجام هر گونه عملیاک در قالب جنگ شهری و خانه به خانه را با مشکل مواجه ساخته است چرا که چنین بافتی پیش از آنکه برای اجرای عملیات آفندی مناسب باشد، برای عملیات پدافندی در جنگهای شهری مناسب است. لذا با این تفاصیل فعلا دست برتر با تروریستهاست و هر گونه تسریع در انجام آفند، تبعات جانی و مالی سنگینی برای نیروهای عراقی در پی خواهد داشت. از موضوع استفاده ابزاری تروریستها از غیر نظامیان بعنوان سپر انسانی هم نباید غافل شد که تعجیل در انجام عملیات جان آنان را نیز تهدید می‌کند.
۲- عامل سیاسی: عملیات موصل را باید یکی از اصلی‌ترین مباحث تأثیرگذار بر معادلات و تحولات عراق و بلکه منطقه غرب آسیا دانست. کندی عملیات آزادسازی این شهر را نباید صرفاً محدود به عامل میدانی و وضعیت بافت شهری و جمعیتی آن کرد. ابهام در آینده‌ی این شهر پس از خروج آن از اشغال تکفیریها نقش مهمی در عدم شکل‌گیری اراده یکپارچه و قوی در میان بازیگران میدانی ایفا می‌کند. دولت مرکزی و بویژه حشد الشعبی که در این عملیات و نیز عملیاتهای پیشین نقش محوری را داشته‌اند هر گونه تغییر در بافت و نیز تعلق سیاسی و اداری موصل به مرجعی غیر از دولت مرکزی و بعداد را بر نمی‌تابند و آنرا حق قانونی و رسمی خود تلقی می‌کنند.
کردها که همواره سودای استقلال و توسعه سرزمینی را در سر می‌پرورانند و از کنار هیچ موقعیتی برای عملی ساختن این آرزوی دیرینه خود براحتی نمی‌گذرند، ندای تعلق موصل به اقلیم و یا حداقل کسب امتیازی در خور توجه از قبل آن هستند و پیش از اطمینان از چنین امتیازی، به نابودی کامل داعش در سرزمین عراق رضایت نخواهند داد. ترکیه نیز موصل را حوزه‌ی امنیتی خود می‌داند و تا قبل از حصول اطمینان از عدم ورود حشد الشعبی و دولت مرکزی که آنرا نفوذ ایران قلمداد کرده و اردوغان از چنین نفوذهایی به (ایرانی سازی عراق) یاد می‌کند، نمی‌تواند در این زمینه اقدام جدی از خود بروز دهد. آنکارا تامین منافع خود در شمال عراق از جمله موصل را در قدرت یافتن طیف اثیل النجیفی می‌داند و در تلاش است برای دوره پسا داعش چنین طرحی را پیاده نماید.
آمریکا نیز همانند گذشته از نفوذ اجتماعی حشد الشعبی و افزایش محبوبیت دولت مرکزی در مناطق اهل تسنن که آن را با حمایت تهران تفسیر می‌کند، احساس نگرانی می‌کند. لذا مجموعه عوامل مذکور باعث شده است تا اراده سیاسی لازم در میان بازیگران اصلی جهت آزادسازی سریع و کامل غرب موصل فراهم نشود. متاسفانه با استمرار این روند احتمال تبدیل این عملیات به یک عملیات فرسایشی وجود خواهد داشت که ضمن تحلیل قوای نیروهای عراقی، فرصت کافی را در اختیار تروریستها برای تقویت و تجهیز خود، قرار خواهد داد.
در کنار کارشکنی های متعدد بالاخص توسط بازیگران مختلف همچون آمریکا، باید به نقش پررنگ و محسوس حشدالشعبی اشاره کرد. نقش آفرینی حشدالشعبی سبب عملیات روانی گسترده ای توسط معاندان این گروه شده است. امروزه حشدالشعبی با عملیات های موفق در مناطق غربی موصل توانسته پیروزی های گسترده ای را کسب کند. حشدالشعبی قصد دارد با ورود به شهر تلعفر پایان حیات داعش درعراق را اعلام کند.شهر مهم تلعفر در ۷۸ کیلومتری غرب شهر موصل یکی از راه های ارتباطی مهم استان نینوی در شمال عراق با سوریه است که داعش از آن استفاده می‌کرد. اهمیت جغرافیایی این شهر با توجه به تلاش های ایران برای ایجاد یک کانال از طریق عراق و سوریه و با توجه به تلاش های ترکیه برای بازیابی امپراتوری عثمانی دو چندان می شود.
نقش آمریکا و ترکیه در مخالفت با بسیج مردمی
حشد الشعبی امروز از چند جبهه منطقه تلعفر را در محاصره قرار داده و نقش اصلی را در عملیات آزادسازی این منطقه خواهد داشت. اما در ارزیابی مخالفان حضور نیروهای مردمی عراق باید به ترکیه و آمریکا اشاره کرد. آنکارا تا کنون بارها با دخالت در امور داخلی عراق، مخالفت خود را با حضور حشد الشعبی در منطقه «تلعفر» اعلام کرده است.
حتی به گفته نهله الهبابی یکی از نمایندگان پارلمان عراق، اردوغان در پیامی به حیدر العبادی اعلام کرده است که در صورت ورود نیروهای حشد الشعبی به تلعفر، نیروهای ترکیه نیز وارد این شهر خواهند شد. هر چند مقامات ترک صراحتا علت این مخالفت را بیان نکرده‌اند می‌توان با تکیه بر قرائنی آن را تخمین زد. نخست آنکه ترکیه ورود حشد به حوزه امنیتی خود رد شمال عراق یعنی مناطق مختلف موصل را نفوذ رقیب منطقه‌ای خود یعنی جمهوری اسلامی ایران می‌داند و دوم آنکه با توجه به سکونت ترکمن های مورد حمایت دولت ترکیه، آنکارا بر این باور است که با استقرار نیروهای حشد الشعبی توازن جمعیتی و قومیتی این منطقه در آینده مختل شده و تغییر خواهد یافت.
در همین راستا مقامات ترکیه چندین بار مدعی شده‌اند که حشد الشعبی در پی تغییر بافت جمعیتی تلعفر است؛ در حالی که عمده ساکنان این منطقه، شیعیان ترکمن هستند، نه از اهل سنت که اردوغان داعیه حمایت از آنان را دارد.
در عین حال و به رغم فشارهای ترکیه، «کریم النوری»، یکی از فرماندهان بسیج مردمی عراق ضمن رد تأثیر فشارهای بین المللی و منطقه ای برای به تعویق افتادن حمله به مرکز شهر تلعفر گفت: هنوز این فشارها ادامه دارد، ولی نتوانسته مثل سابق تأثیرگذار باشد و ادامه نبردهای بسیج مردمی در غرب موصل گواه این قضیه است.
فشارهای آمریکا و ترکیه مبنی بر عدم مشارکت حشد الشعبی در آزادسازی موصل بویژه تلعفر ادامه دارد اما این نهاد بدون اهتمام به این فشارها، اعلام کرده است : زمان آزادسازی تلعفر بسته به شرایط میدانی و بنا به فرمان حیدر العبادی، فرمانده کل نیروهای مسلح عراق اعلام انجام خواهد شد.
یکی از مهمترین دلایل مخالفت آمریکا و ترکیه با مشارکت حشد الشعبی در آزادسازی موصل را باید اهمیت این عملیات در آینده فضای سیاسی، اجتماعی و سایر معادلات عراق و حتی منطقه دانست. موفقیت این نهاد در انجام چنین دستاوردی به تقویت موقعیت اجتماعی آن در جامعه عراق و افزایش مضاعف نفوذ مرجعیت که با فرمان آن تشکیل شده، خواهد شد. امری که به هیچ وجه مورد رضایت واشنگتن و آنکارا و حتی ریاض و سایر همپیمانان منطقه‌ای و بین‌المللی آنان نیست./۹۹۴/ب۱۰۱/ف
علی ساجد