نگاهی به روند پیدایش، اهداف و مبانی جنبش ۱۵ سپتامبر عربستان
به گزارش خبرگزاری رسا، فضای در ظاهر آرام و بی جنب و جوش در عربستان و در بین مردم این کشور هیچ گاه به معنای فقدان نارضایتی عمومی از حاکمیت و عدم اعتراضات مدنی و اجتماعی بر علیه حکومت در این کشور نیست. چرا که عربستان هم یک نظام سیاسی استبدادی مبتنی بر سلطنت فردی و حکومت شخصی است که در طول سال های اخیر به تدریج راه را برای انواع بحران های عمیق در این کشور به ویژه در مناطق شیعه نشین قطیف و العوامیه در شرق هموار نموده و در مقاطع مختلف به صورت اعتراضات عمومی خود را نشان داده است؛ اینکه چرا اعتراضات عمومی در جامعه عربستان تاکنون راه به جایی نبرده و موفق نشده است دقیقاً به قدرت برخورد خشن و شدت عمل حکومت پادشاهی نفتی عربستان در مواجهه با مخالفان بر می گردد. اما این شکست به این معنا نبود که فعالان سعودی از برای همیشه از همه تحرکات مسالمت آمیز خود دست بردارند.
جنبش ۱۵ سپتامبر و روند پیدایش آن
به رغم تمام ناکامی هایی که اعتراضات مدنی در عربستان داشته است اما در دو ماه گذشته اعتراضات اینترنتی و مجازی موسوم به «جنبش ۱۵ سپتامبر» در عربستان فعال شده است که به خصوص طی یک‌ماه گذشته، توانسته است بخش قابل توجهی از شهروندان سعودی را با خود همراه کرده و دربار سعودی را با مشکلی که ماهیتی جدید و غیرقابل کنترلی دارد مواجه سازد.
بر اساس گزارش های منتشره نقطه شروع اين جنبش، سلسله توييت‌هاي سعود القحطاني، مشاور ديوان پادشاهي عربستان و يكي از كليدي‌ترين چهره‌هاي بحران اخير خليج‌فارس بود كه در آن، از حاكمان قطر درخواست كرد به حق تظاهرات مسالمت‌آميز مردم كشورشان احترام بگذارند. جريانات مدني مخالف حكومت عربستان از اين فرصت استفاده كرده و با استناد به مواضع القحطاني، جنبش ۱۵سپتامبر را به راه انداختند؛ جنبشي متشکل از فعالان عربستانی و مخالفان آل‌سعود كه در آغاز، بيشتر رنگ و بوي مطالبات معيشتي و اقتصادي داشت اما به‌تدريج بر وزن مطالبات سياسي و امنيتي آن افزوده شد.
وحشت آل سعود از جنبش ۱۵ سپتامبر
جنبش ۱۵ سپتامبر که طي ۲ ماه گذشته موج عظيمي را در فضاي مجازي به راه انداخته است، تا جایی پیش رفته است که نهادهاي رسمي حكومت عربستان از رسانه‌هاي دولتي و مؤسسه ديني اين كشور گرفته تا دستگاه‌هاي امنيتي، از مرحله انكار آن عبور كرده و واكنش‌هاي تندي از خود نشان دهند. چنان که ترس از تحرکات مردمی و شورش، مقامات سعودی را بر آن داشته تا از مفتی این کشور بخواهند، فتوایی در این خصوص صادر کند. در این راستا رئیس هیأت عالی علما و اداره پژوهش‌های علمی و فتاوی عربستان سعودی که از نسل «محمد بن عبدالوهاب» است، در خصوص این جنبش اظهار داشته است: «هر کس که خواهان برگزاری جنبش ۱۵ سپتامبر است، حامی فساد و فتنه است». نکته قابل تأمل این که همراهي رسانه‌هاي قطر، ازجمله شبكه الجزيره با اين اعتراضات مجازي که موجب شد تا براي اولين‌بار، صداي اعتراضات شهروندان سعودي، دست‌كم تا حدي به گوش افكار عمومي جهان رسيده و از آن به‌عنوان جنبش اجتماعي شناخته شده در محافل مختلف ياد شود، بیش از پیش بر ترس دربار سعودی از پیامدهای این جنبش افزوده است. این در حالی است که اعلام همراهی عبدالملك حوثي، رهبر انصارالله يمن نيز با جنبش ۱۵سپتامبر شرایط جدید و خطرناکی را پیش روی ریاض قرار داده و عملاً شهرهای مختلف این کشور را از ترس گسترش دامنه فعالیت های جنبش به پادگان نظامی تبدیل کرده است.
۱۵ سپتامبر؛ جنبشی با تاکتیک های جدید
پیش از تشکیل جنبش اعتراضی ۱۵ سپتامبر، جنبش «۷ رمضان» و قبل از آن جنبش «۲۱ آوریل» شکل گرفته بود که دستگاه امنیتی عربستان مانع برگزاری آن شده بودند و جنبش‌های قبلی آن ها بی نتیجه ماند. این در حالی است که فعالان سعودی سعی دارند به نتیجهای که در تلاشهای سابق به آن نرسیدهاند، امروز با تغییر تاکتیک به آن دست یابند. در بیانیه ای که به تازگی جنبش ۱۵ سپتامبر صادر کرده است می توان به اهداف و مبانی و روش ها و تاکتیک های تحقق مطالباتی که این جنبش دارد پی برد. در این بیانیه که در شش بند صادر شده آمده است:
یک؛ جنبش ۱۵ سپتامبر به خواستههای همه اقشار جامعه از بیکاران و فقرا گرفته تا بی‌خانمان و بازداشتشدگان و کسانی که حقوق مادی و معنوی آنها سلب شده است، توجه میکند. بنابراین ۱۵ سپتامبر جنبشی فراگیر است و منحصر به گروه خاصی نمیشود.
دو؛ این جنبش نماینده هر هموطن غیوری است که حاکمیت وطنش را در آغوش حکام امارات و مصر و کرامتش را زیر پاهای دونالد ترامپ میبیند. این جنبش متعلق به همه کسانی است که نگران آینده کشورشان هستند و میبینند که ثروتهای آن به جیب گروه کوچکی میرود و یا اینکه این ثروت‌ها را به عنوان هدیه به آمریکا و عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر میبخشند و یا اینکه با آن قصرها را در مغرب میسازند و جزایر و قایق میخرند. این جنبش از آن کسی است که بر دین خود غیرت دارد و میبیند که مقدسات دین زیرپا گذاشته می شود و یا به آن اهانت می شود. تأکید ما بر این است که این جنبش اعتراضی نماینده همه این اقشار جامعه باشد تا در کنار هم و به شکل واحد حرکت کنند.
سه؛ جنبش ۱۵ سپتامبر بر اهداف و اصول کلی و ارزشهای کلان تأکید دارد، اما جزئیات روشی که شرکتکنندگان فعالیت خود را در آن انجام میدهند، بر عهده خود آنهاست؛ به شرط اینکه محتاطانه عمل کنند و افشاگری نکنند تا این افشاگری باعث شکست کاری که تعداد زیادی از فعالان بر عهده آن ها گذاشتهاند، نشود.
چهار؛ حضور در مکانهایی که از سوی جنبش اعتراضی اعلام خواهد شد، برای گروههایی که مکانهای دیگر را انتخاب کردند، الزامی نیست بلکه حتی ترجیح داده میشود که تعداد محل استقرار فعالان بیشتر باشد تا نیروهای سرکوبگر دچار تشتت و سردرگمی شوند.
پنجم؛ درست است که روز ۱۵ ستامبر موعد مقرر است، اما این برای هر گروه فعالی که میخواهد و میتواند قبل از زمان مشخص شده حرکت کند، الزامی ندارد.
ششم؛ ضرورتی ندارد که حرکت فعالان بعد از نماز جمعه باشد و صبح تا نیمههای شب میتوان فعالیت کرد چراکه مهم هماهنگی و انسجام و تدبیر است.
تكيه جنبش ۱۵سپتامبر بر معضلات معيشتي همچون افزايش بيكاري، افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي و بحران مسكن، زمينه همراهي بخش‌هاي مختلف جامعه عربستان با خود را فراهم كرده است و در این راستا اعتراضات شهروندان عربستاني طي ۲ماه اخير، در سايه قرارداد ۱۱۰ميليارد دلاري با آمريكا و همچنين بحران قطر تا حد زيادي تشديد شده است.
جمع بندی
جنبش اعتراضی ۱۵ سپتامبر اکنون در شرایط غیر عادی که عربستان از لحاظ سیاست داخلی و خارجی در آن به سر می برد، یک نوع جهش غیر عادی دارد. اگرچه به‌نظر مي‌رسد اختلافات بي‌سابقه درون آل‌سعود و بحران در ساختار حاكميت اين كشور تا حد زيادي فرصت را براي توسعه اين جنبش‌هاي اعتراضي فراهم كرده، اما برخي تحليلگران معتقدند حركت ۱۵سپتامبر، از سوي جريانات مخالف محمد بن‌سلمان در داخل آل‌سعود به‌طور غيرمستقيم حمايت مي‌شود. حساسيت جنبش ۱۵ سپتامبر نسبت به تمامي اقدامات راهبردي بن‌سلمان، از جمله اعلام خصوصي‌سازي سهام شركت آرامكو، جنگ يمن، بحران قطر و نزديكي به اسرائيل، مي‌تواند نشانه‌اي از همراهي مخالفان وليعهد جوان سعودي باشد، اما به‌نظر مي‌رسد نظارت و كنترل بر اين حركت اعتراضي ديگر از دست هيچ‌كس در رياض ساخته نيست. نيروهاي امنيتي سعودي، يك هفته پيش از موعد آغاز اعتراض‌ها، موج جديدي از بازداشت نيروهاي همسو با مواضع جنبش در انتقاد از سياست‌هاي وليعهد را آغاز كردند. نگاهي به طيف چهره‌هاي بازداشت‌شده، به‌ويژه مبلغان وهابي، نشان‌دهنده ميزان نگراني مقامات عربستان از وضعيت داخلي اين كشور و آمادگي آنان براي مقابله با جنبش ۱۵سپتامبر به هر قيمتي است./۹۹۴/ب۱۰۱/ف
حمید خوش آیند