عرصه علم نباید تحت سلطه اقتصاد و فناوری برود

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد هاشمیان در نشست علمی اصول و الزامات حکمرانی تعلیم و تربیت که 23 مهرماه به همت مدرسه فکرت و مؤسسه شناخت در قم برگزار شد، بیان کرد: بُعد اول در این مبحث، برداشت ما از حکمرانی است که در حوزه دانش علم سیاست و مدیریت دولتی، حکمرانی یک واژه مستقری از لحاظ علمی نیست. و در دانش خط مشی گذاری عمومی معنای آن دولت در عمل است که می‌خواهد از اقتدار سیاسی خود با رویکرد مشارکت‌جویانه و با تکیه بر ظرفیت‌های نهادهای مختلف، درحل مسائل استفاده کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با توجه به بُعد دوم، یعنی تعلیم و تربیت گفت: نظام ارتباطی میان مسائل اساسی و فرعی، چه درون خود نهاد تعلیم و تربیت و چه نهادهای بیرونی بسیار مهم است و دکترین تعلیم و تربیت باید مورد بررسی قرار بگیرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمیان با توجه به بحث‌های فلسفی متفکرین متقدم مثل کندی، فارابی، ابن سینا عنوان کرد: در زمینه تعلیم و تربیت این نظریه‌ها به عنوان خط مشی برای حل مسائل امروز صورت بندی نشده است و نتیحه آن آشفتگی در زمینه حکمرانی تعلیم و تربیت است.

وی تأکید کرد: وقتی موضوع تعلیم و تربیت به عنوان یک مسأله عمومی در دستور کار خط مشی‌گذاری قرار بگیرد؛ حتی باعث دگرگونی ابزار و مدل‌ها می‌شود و نه تنها به عنوان یک موضوع بلکه بدیل حکمرانی شناخته می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) ابراز کرد: نگاه حکمرانی از جنبه اقتدار و قدرت به مساله تعلیم و تربیت می‌پردازد ولی رویکرد تربیتی؛ نگاه انسان سازی دارد و این به سیره وحیانی نزدیکتر است. همچنان که رسالت پیامبر(ص) تحول اجتماعی را با تزکیه و تعلیم به سرانجام رسانده است.

وی تصریح کرد: غربی‌ها در نظریات جامعه‌شناسی خود نهاد‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنند. نهادهای حاکمیتی سرکوبگر و ایدئولوژیک. که در زیست مدرن، دستگاه‌ها از سازو کارهای نرم برای تغییر اندیشه استفاده می‌کنند. و مهم‌ترین نهادی که می‌تواند تغییر در جامعه ایجاد کند را؛ نهاد تعلیم و تربیت و آموزش معرفی می‌کنند چون به طریق اولی نگاه تربیتی وزن بیشتری دارد. چنانکه نفس یک معلم متخلق تأثیری شگرف روی دانش آموز خواهد داشت.

حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمیان به ضرورت اتخاذ رویکرد و نگرش سیستمی در حکمرانی تعلیم و تربیت پرداخت و عنوان کرد: برای رسیدن به نقطه ثقل، تحلیل سیستم با دو رویکرد صورت می‌گیرد؛ یک وقت کارکردها مورد تحلیل قرار می‌گیرد و یک وقت از عناصر استفاده می‌شود. مثلا پرداختن به خرده نظامهای تربیت مثل معلم، دانش‌آموز، اولیاء، فضای مدرسه، محتوای دروس و فناوری آموزش.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقر‌العلوم(ع)، اصل سوم در حکمرانی تعلیم و تربیت را، رویکرد آینده نگارانه نامید و گفت: ما در این بخش رویکرد منفعلانه داریم و تنها به مدیریت بحران می‌پردازیم در حالی که باید جریان ساز باشیم و تولید مسأله کنیم.

وی خاطرنشان کرد: اگر واقعا دنبال تحقق الگوی اسلامی _ ایرانی پیشرفت و رسیدن به اهداف انقلاب هستیم بی‌شک مهم‌ترین رکن کودک و نوجوان است؛ حتی اگر دنبال توسعه مدرن هستیم بایستی به تعلیم و تربیت کودک و معلمان بپردازیم و از سرمایه‌گذاری در این زمینه غافل نشویم. پرداختن حوزه تعلیم و تربیت به مسأله معیشت کاری لازم، اما ناکافی است و باید به فرایند جذب، تربیت و نظارت اهتمام ویژه داشت.

حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمیان با تأکید بر اینکه کار نظام تعلیم و تربیت، نظریه‌پردازی و پرداختن به بنیان‌هاست، گفت: در رویکرد سیستمی نهاد تعلیم و تربیت، تحت تأثیر نهادهای دیگر مثل سوشال مدیا، خانواده، اقتصاد و بازار، صنعت و فناوری‌های جدید قرار می‌گیرد که این مسأله انکارناپذیر است؛ ولی باید دقت کرد که عرصه علم تحت سلطه اقتصاد و فناوری نرود. چون در بلند‌مدت افق تمدن نوین اسلامی با این رویکرد تأمین نخواهد شد. و نه تنها با رسانه، بلکه پیوند این نظام با سایر عناصر محیطی باید تعریف شود.

وی در ادامه تشریح کرد: مهمت‌رین الزام در حوزه خط‌مشی‌گذاری نظام تعلیم و تربیت، هماهنگی بین سیاست، راه‌حل، عملیات و اجراست که این سه مورد باید بطور متوازن و هماهنگ با هم پیش بروند. و مساله عدالت آموزشی طبق این سه مورد در سند هفتم توسعه به آن نقد وارد است.

وی تأکید کرد: مسئولان مستقر در حوزه سیاست‌گذاری علم کشور، باید فلسفه علم و تاریخ را بدانند چون با این اندیشه است که می‌توان سیاست‌های عرصه علم و فناوری کشور را دگرگون کرد نه صرفا در سطح تکنیکال؛ بلکه نهاد علم در نظام تربیتی باید حلال مسائل جامعه باشد.