«معمای قدرت» در جامعه عربستان و شبه‌اصلاحات شتابزده بن‌سلمان

به گزارش خبرگزاری رسا، حدود دو ماه است که عربستان سعودی به ابتکار بن سلمان ولیعهد این کشور در تلاش برای مشق دموکراسی غربی در عربستان است. اعطای حق رانندگی به زنان، حق صدور فتوا از سوی زنان، ایجاد باشگاه بوکس برای زنان در جده و چند اصلاحچه دیگر از جمله مهمترین مواردی است که در دو ماه گذشته به عنوان نماد تغییرات اجتماعی درعربستان مطرح شده و  «ابراهیم کالین» سخنگوی کاخ ریاست جمهوری ترکیه این رویداد را به «انقلاب اجتماعی» توصیف کرده است.

محمد بن سلمان اخیرا (23 اکتبر/ سوم آبان) در مصاحبه ای با روزنامه انگلیسی گاردین اظهار داشت 70 درصد از شهروندان عربستانی زیر30 سال بوده و کشورش 30 سال دیگر برای مبارزه با افکار و ایده‌های افراط گرایی وقت تلف نمی‌کند و به سرعت با آن مبارزه خواهد کرد.

او همچنین تاکید کرد که کشورش به آنچه به گفته او «اسلام میانه» و «اعتدال» است باز خواهد گشت و نظام پادشاهی مدرنیزه می‌شود.

سایت خبرگزاری دویچه وله آلمان در مورد اظهارات مذکور بن سلمان می نویسد:« صحبت‌های شاهزاده جوان به معنای رویارویی با روحیانیون این کشور خواهد بود.»

اصلاح یا شکستن هنجارهای یک جامعه نیاز به بسترسازی و طی نمودن مراحل بلوغ اجتماعی دارد تا آن هنجار به شکل طبیعی در یک جامعه پدیدار شود. چگونه ممکن است در مسیر طی شده در 270 سال (تاریخ وهابیت) یک شبِ تغییر جهت داد؟ نقش مردان عربستان در اصلاحات ذره بینی آل سعود چگونه تعریف شده است؟ آیا تفکر وهابی-سلفی که در حدود سه قرن با خرج میلیاردها دلار نفتی در جهان صادر شده و آخرین فرزند آن داعش بوده، اکنون پذیرای چنین هنجارشکنی هایی خواهد بود؟ مدینه فاضله بن سلمان تنها کاریکاتوری از یک آرمان شهر است که تهدیدات پیرامونی آن کمتر از تهدیدات درونی آن نخواهد بود.

جایگاه زن در اندیشه وهابیت

 در اندیشه وهابیت کرامت زن جایگاهی ندارد. نگرش ابزارگونه به زن در اندیشه وهابی-تکفیری یکی از هنجارهای پذیرفته شده در جامعه سعودی و جوامع تحت نفوذ این اندیشه است. در ذیل مروری بر برخی فتواهای تامل برانگیز مفتیان وهابیت در مورد زنان خواهیم داشت:  

فتواهای مذکور بخشی از مجموعه فتواهای وهابیت درباره زنان است که بالغ بر دو قرن بر روابط میان زنان و مردان در جامعه سایه افکنده‌اند. حال سوال اینجاست که آیا می‌توان اندیشه‌هایی چنین ریشه‌دار با عمر بالغ بر 280 سال را با اقدامات آنی و با رویکردی امنیتی حل و فصل کرد؟ طبیعتاً حل و فصل معضلات فرهنگی نیازمند تلاش‌هایی فرهنگی و عمقی برای نهادینه‌کردن رفتارهای جایگزین در سطح جامعه است و بعید نیست که اقدامات شتابزاده بن سلمان، بتواند در آینده معضلاتی برای جامعه عربستان ایجاد کند. در این زمینه، توجه به مفهومی به نام معمای قدرت شایسته توجه است. 

معمای امنیت (قدرت) در قبال مردان سعودی

معمای امنیت به عنوان اصطلاحی در روابط بین‌الملل، به موقعیتی اشاره می‌کند که در آن اقداماتِ یک دولت در جهتِ افزایش امنیت خود، از جمله افزایش قدرت نظامی، می‌تواند به اقدامات مشابهی از سوی دیگر دولت‌ها، به عنوانِ پاسخ منجر شود. در نتیجه، این امر مُنجر به تولید و افزایشِ تنش‌ها و همچنین ایجاد درگیری، خواهد شد؛ در حالی که هیج یک از دولت‌ها واقعاً خواستار آن نبوده‌اند..

این مسأله در مورد روابط بین فردی در یک جامعه نیز می تواند قابل انطباق باشد. در جامعه‌ای که در طول سالیان متمادی در آن موازنه‌ای میان مردان و زنان شکل گرفته که در آنها مردان تفوق  قابل ملاحظه‌ای نسبت به زنان داشته‌اند ایجاد هر گونه تغییر ناگهانی و بدون ریشه‌های عمقی و خودجوش که ضریب قدرت زنان را افزایش دهد، باعث ایجاد احساس کاهش قدرت در میان مردان و در نهایت نوعی خشم پنهان خواهد شد. این به معنی آغاز جدال برای رسیدن به یک  موازنه جدید  قوا است؛ جدالی که از درون خانواده، به عنوان اولین سنگ‌بنای جامعه آغاز شده و به کل پیکر جامعه تسری پیدا می‌کند و در نهایت ممکن است حتی مردان را در برابر دولت قرار دهد. این همان مسأله‌ای است که ظاهراً در اقدامات شتابزده و عجولانه بن سلمان چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

نمونه بارز این مساله نیز پس از صدور مجوز رانندگی برای زنان در عربستان مشاهده شد. شبکه خبری العربیه عربستان چند روز پس از صدور مجوز رانندگی برای زنان به نقل از وزیر کشور عربستان گزارش داد که یک مرد عربستانی که قصد حمله به یک راننده زن را داشته از سوی پلیس دستگیر شده است. وزیر کشور در صفحه توئیترش در اینباره نوشت که فرد ضارب قسم خورده است که اگر راننده زن مشاهده کند، هم ماشین و هم راننده را به آتش خواهد کشید. نمونه های مشابه دیگری نیز در قالب ویدئو در شبکه های مجازی دست به دست شده است./۸۴۷/​​​​​ب۱۰۲/ف

منبع: تسنیم