انتشار هشتاد و یکمین شماره فصلنامه «وقف میراث جاویدان»

چکیده:در گنجینه‌ موزه‌ ملی ایران قلکی وجود دارد که به استناد کتیبه‌ آن این اثر، موقوفه‌ آستان قدس رضوی علیه‌السلام در عصر صفوی است. در این پژوهش ابتدا با ذکر پیشینهای از ظروف ذخیره سازی مسکوکات، به معرفی قلک موقوفه آستان قدس رضوی علیه‌السلام موجود در موزه ملی ایران پرداخته شده است. در ادامه پژوهش کتیبه‌های حک شده بر قلک نقل و بررسی گردیده‌اند که نتایج حاصل از این بررسی می‌تواند پاره‌ای از نواقص موجود در تاریخ تولیت منتشره از آستان قدس رضوی علیه‌السلام را برطرف نمایند.

آب انبار شیخ علیخان زنگنه(اسدآباد)

زهرا پورشعبانیان

چکیده: بی تردید، اوضاع جغرافیایی ایران تأثیری غیر قابل انکار در خلق آثار معماری این سرزمین داشته است. از دیرباز ایرانیان به امر ذخیره‌سازی آب‌ توجه داشته‌اند و برای تحقق بخشیدن به این امر (آب انبار) را بنیان گذارده‌اند. آب انبارها معمولا در کنار بناهایی همچون مسجد و حمام احداث می گشته تا به راحتی در دسترس عموم قرار گیرد. نمونهایی از این گونه بناهای عام المنفعه در شهرستان اسدآباد، آب انبار شیخ علیخان زنگنه می باشد،که توسط شیخ علیخان زنگنه وزیر اعظم شاه سلیمان صفوی در کنار بناهایی نظیر مسجد و حمام احداث گشته است. در این مقاله سعی شده این بنای ارزشمند از لحاظ تاریخی و معماری مورد بررسی قرار گیرد.

مالکیت عرصه و اعیان(ملکی)

معصومه یدالله­پور

چکیده: عرصه زمین است و اعیان، مستحدثاتی که روی زمین بنا می‌گردد و دارای کاربری‌های مسکونی، اداری، تجاری و... است. موقوفه به صورت اجاره یا اعیانی در اختیار افراد قرار داده می‌شود. حوادث‌های متعدد و فرسودگی بناهای وقفی از جمله عواملی هستند که سبب شده، در گذشته، افراد به ویژه بازاریان با تأسیس بنا در زمین‌هایی که به صورت عرصه بوده است آن را به صورت مالکیت ملکی درآورند و حق‌الارضی به اداره اوقاف بابت ساخت مجدد بناهای ازبین رفته بپردازند. ازین رو در این مطالعه با استنساخ یک وقفنامه‌ مربوط به مالکیت اعیانی در شهر آمل این نوع از مالکیت بررسی می‌شود.

بررسی سند وقفی از روزگار قاجار در استان مرکزی

محمد مولایی

فاطمه ابیک آبادی

چکیده: نگارش و تنظیم وقفنامه‌ها از گذشته‌های دور تاکنون اسلوب و شیوه‌ خاصی داشته است. شیوه‌ انشای هر وقفنامه و اصطلاحات و تعابیر مختلف به کار رفته در آن نه تنها حکایت از نوع تفکر و اندیشه‌های مذهبی، اجتماعی و فرهنگی مردمان آن عصر دارد بلکه در حوزه‌ سند شناسی نیز در خور توجه بوده و می‌تواند مورد استفاده‌ پژوهشگران حوزه‌ زبان شناسی قرار گیرند. در این مقاله یکی از وقفنامه‌های متعلق به روزگار قاجاریه در شهر اراک (مرکز استان مرکزی) مورد بازخوانی قرار گرفته و سپس مسایل مختلف زبانی آن همچون روابط معنایی میان واژگان و ویژگی‌های نوشتاری و نکات دستوری وقفنامه بررسی و تحلیل شده است.

دو وقفنامه از امیرحسین خان عاصم السطنه فرماندار زنجان

پرستو قاسمی اندرود

چکیده: امیرحسین خان عاصم السلطنه از خاندان مظفری زنجان که مضمون مقاله در خصوص اوست، بعد از مشروطه و در زمان جنگ جهانی اول که اوضاع زنجان بحرانی بود، فرماندار این شهر بود و در بین مردم موقعیت بالایی داشت و همواره در امور خیریه و مذهبی پیش قدم بود. از وی وقفیات بسیاری در زنجان باقی مانده است. مقاله حاضر به معرفی دو سند وقفنامه از وی و وضعیت این موقوفه‌ها در حال حاضر می‌پردازد.

سند اول در 25 سطر به خط نستعلیق در مورد وقف چهار دانگ و نیم از کل ششدانگ قریه بندرگاه طارم زنجان که در سال 1337ه ق وقف گردیده است. این سند مربوط به 97سال قبل است و تعداد 20 نفر بر آن مهر تأیید زده‌اند.

سند دوم در 24 سطر به خط شکسته نستعلیق در مورد وقف بیست و یک شعیر از جمله ششدانگ قریه آقکند که در سال 1339ه ق وقف گردیده است. این سند مربوط به 95 سال قبل است و تعداد 15 نفر بر آن مهر تأیید زده‌اند.

آستانه امامزاده یحیی در زواره

غلامرضا زواره­ای

چکیده: یکی از این امامزادگان، امامزاده‌ یحیی‌ علیه ‌السلام است. نسب این امامزاده بعد از چهار نسل به حضرت امام موسی بن جعفر علیهما ‌السلام می‌رسد، برخی ادعا کرده‌اند ایشان فرزند بلافصل امام هفتم است اما این نکته مورد تأمّل است زیرا اولا آن حضرت فرزندی با این نام نداشته‌اند، در ثانی به صرف این که آن وجود مبارک پسری با این عنوان داشته،‌ نمی‌توان امامزاده یحیی‌ علیه ‌السلام را با آن تطبیق کرد، چنان که امامزاده‌های متعددی در شهرهای گوناگون ایران با نام یحیی معروفند ولی فرزند بلافصل امام کاظم علیه ‌السلام به شمار نمی‌روند. اما شخصیت‌های علمی، ادبی و عرفانی هر عصری متوجه این واقعیت بوده‌اند که ایشان نواده‌ امام است، چنان که میرصالحی زواره‌ای در سروده‌های خود این مطلب را متذکر گردیده است.

نکته‌ای که حائز اهمیت است و جلالت بنای بارگاه مقدس امامزاده یحیی علیه ‌السلام را نزد اهالی نشان می‌دهد، گسترش مجموعه‌های تبلیغی، عبادتی، اقتصادی و آموزشی در اطراف آن است. امامزاده یحیی علیه ‌السلام چنان عظمت و ابهت دارد که در مهم‌ترین مکان شهر قرار گرفته و آن را تبدیل به فضایی سرشار از صفای معنوی نموده است.

نویسنده در این مقاله با معرفی امامزاده یحیی علیه ‌السلام و بارگاه نورانی ایشان در شهر زواره به بررسی این موضوع پرداخته که چون آن بزرگوار دارای اصالت و ارزش در بین مردم می باشد، امکان دارد کسانی از این موقعیت ارزشمند و بوستان‌معطر، بهره برداری منفی کنند یا افرادی از روی ساده‌اندیشی و محبت‌های بدون پشتوانه‌های معرفتی و اعتقادی به اقداماتی روی آورند که موجبات سست نمودن باورها و خدشه دار نمودن دل بستگی‌های اهالی را بوجود آورند.

معرفی جلد اول مجموعه مقالات وقف و تمدن اسلامی

سید امیرحسین کامرانی­راد

چکیده: همایش علمی بین المللی وقف و تمدن اسلامی به همت سازمان اوقاف و امور خیریه جمهوری اسلامی ایران و بانک توسعه اسلامی عربستان و با همکاری نهادهایی علمی و اجرایی و با یاری اندیشمندان و اساتید بزرگ حوزوی و دانشگاهی جمهوری اسلامی ایران و اساتید مسلمان دانشگاه از سایر کشورهای جهان، در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه، بیست و دوم و بیست و سوم آبان‌ماه سال 1387 هجری شمسی در شهر اصفهان برگزار گردید.

در پاسخ به فراخوان مقاله و دعوت کمیته علمی همایش از اندیشمندان جهان برای مشارکت در این رخداد بزرگ علمی، بیش از 130 مقاله داخلی- به زبان فارسی- و 35 مقاله خارجی - به زبان‌های عربی و انگلیسی- به دبیرخانه علمی این همایش ارسال گردید که در نهایت پس از ارزیابی هر یک از مقالات توسط حداقل دو نفر از اساتید داور، تعداد 80 مقاله فارسی، عربی و انگلیسی، حائز امتیاز لازم جهت چاپ در کتاب مجموعه مقالات همایش علمی بین المللی وقف و تمدن اسلامی شناخته شده و در سه جلد تنظیم گردید که در این نوشتار به معرفی مقالات جلد اول که مشتمل بر بیست مقاله در دو فصل، فصل اول با موضوع وقف در قرآن و سیره‌ معصومین علیهم السلام و فصل دوم با موضوع وقف و تمدن اسلامی؛ ابعاد فقهی و حقوقی می‌باشد، می‌پردازیم.