کتاب «نامه امام صادق به شیعیان؛ دستورالعمل اعتقادی اخلاقی شیعه» در بازار نشر
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب نامه امام صادق علیه السلام به شیعیان؛ دستورالعمل اعتقادی اخلاقی شیعه به قلم حجت الاسلام محمد باقر انصاری از سوی انتشارات دلیل ما راهی بازار نشر شد.
این کتاب از دو بخش تشکیل شده است؛ نویسنده در بخش نخست این کتاب پیراموان نامه امام صادق علیه السلام، منابع و اسناد این نامه توضیحاتی داده است و در بخش دوم این کتاب نیز متن و شرح نامه امام صادق علیه السلام آورده شده است.
در پاره‌ای از بخش نخست این کتاب می‌خوانیم: اگر امروز با دوری از مدینه، از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام می‌خواستیم برای ما نامه بنویسند و طی آن دستور العمل زندگی را به ما بیاموزند؛ چه می‌کردیم؟ آن نامه را با خط زرکوب به دست همه شیعیان می‌رساندیم تا شیوه حیات طیبه را که مستقیماً از دست‌خط امام معصوم به دستمان رسیده، سرلوحه برنامه‌های روزانه‌مان قرار دهیم.
نامه برای جعفری مذهب‌ها!
باید بدانیم کسی چنین نامه‌ای را از امام درخواست نکرده؛ بلکه خود آن حضرت تفضل فرموده و دست بر قلم برده؛ و این نوشته سراسر موعظه را همچون پدری مهربان برای فرزندانش نوشته و خود برای آنان فرستاده‌اند.
در این نامه، حضرت جعفر بن محمد علیه السلام که به نام او جعفری مذهب هستیم ـ با خطاب‌های شیعیان خود را صدا زده‌اند که شخصیت عظیم الهی آنان را نشان می‌دهد، و حضرت به پیروانشان می‌آموزد که جایگاهشان را نزد پرودگار بدانند.
خواسته‌های امام علیه السلام درباره آن
امام علیه السلام با دلسوزی تمام این نام را نوشته و آن را «ادب نامه اهل بیت علیهم السلام» اعلام کرده و فرموده‌اند: «هذا ادبنا ادب الله»
سپس از شیعیان شش درخواست کرده‌اند، که درباره این نامه را مراعات کنند:
به محتوای آن ایمان داشته باشند؛ در آن دقت کنند و مطالب آن را بین خود مورد مذاکره قرار دهند؛ بدان عمل کنند تا آثار ان را در زندگی خود نشان دهند؛ از آن نسخه برداری کنند و آن را به دست دیگران برسانید؛ هر از چند گاه بدان مراجعه کنند و بار دیگر آن را مطالعه کنند و آن را به فراموشی نسپارند و مبادا آنچه به صرفه آنها است عمل کنند، و آنچه با هواهای نفسانی موافق نیست کنار گذارند.
فراز و نشیب‌های نوشته امام علیه السلام
نامه امام علیه السلام مخاطب عام دارد، و همه شیعیان با هر درجه از علم و معرفت باید آن را بخوانند. به همین جهت در فرازهای نامه تقسیم‌بندی خاصی در نظر گرفته نشده است.
امام علیه السلام گاهی به مطالب اخلاقی می‌پردازد، و گاهی وارد مباحث اعتقادی می‌شوند، در فرازی حقوق اجتماعی را مطرح می‌فرمایند و در فرازی دیگر به عبادات سفارش می‌کنند و گاهی کلیات از مبانی اسلام را بیان می‌فرمایند.
در یک مرور فوری در نامه حضرت، فراز و نشیب‌های سخن را چنین می‌یابیم:
الف. فرازهای آغازین
نامه با سفارش به وقار و پیروی از دین الهی آغاز می‌شود. آنگاه کیفیت برخورد با اهل باطل به شیعیان آموزش داده می‌شود. سپس مهار زبان به عنوان کلیدی به دست شیعیان داده می‌شود.
یاد خدا و توسل به درگاه الهی، برنامه جدی دیگری است که حضرت به ما می‌آموزند. سپس مهار هوس‌ها مطرح شده اینکه مبادا رضای خدا به خاطر هوای نفس زیرپای گذاشته شود. آمادگی و صبر در برابر ناملایماتی که از دشمنان می‌رسد، دستورالعمل بعدی حضرت است.
آنگاه سخن از بطان قیاس و نظر دادن در دین خدا به میان آمده و اینکه همه موظف به سؤال از نمایندگان خدا هستند، و اتفاق نظر مردم هیچ ارزشی نزد خدا ندارد.
بعد از آن حضرت مراعات تقیه را مطرح کرده و سخن از محبوبیت ذکر و دعا در درگاه الهی به میان آورده‌اند، و از شیعیان خواسته‌اند و در راه اطاعات خدا و اجتناب از معاصی نفس خود را به زحمت بیندازند.
ب. اوج کلام
قله سخن به مواظبت در برخورد دشمنان می‌رسد، که به دنبال آن سفارش به پیروی ازآثار رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه معصومان علیهم السلام فرموده‌اند، و صبر و رضایت نسبت به مقدران الهی را ضمیمه اصلی ایمان شمرده‌اند.
در مرحله بعد سفارش نماز نموده‌اند؛ وی بعد از آن احترام گذاشتن به فقرا و کمک به آنان را مطرح کرده‌اند؛ سخن بعدی دوری از تکبر و حسد و تجاوز به حقوق دیگران و همکاری در ظلم به مؤمن است.
در فراز دیگر پرداخت حقوق مالی شرعی از قبیل خمس و زکات را مورد سفارش اکید قرار داده‌اند. مسأله جالبی که حضرت در فراز بعدی مطرح فرموده درباره کسانی است که با مراعات نکردن تقیه امام خود را به زحمت می‌اندازند! دقیقاً بعد از این فراز؛ مسأله برائت از دشمنان اهل بیت علیهم السلام مورد سفارش قرار گرفته است.
بعد از آن بار دیگر حضرت کمال ایمان را از یک سو با عبادت و از سوی دیگر با پرداخت حقوق مالی و از جانب سوم با مراعات تقوی اعلام می‌فرمایند.
در این جا حضرت قرآن را به عنوان مستند و پشتوانه ابدی اسلام سفارش می‌کنند و این که قانون نامه یک مسلمان باید کتاب الله باشد؛ و امر و نهی الهی از آن استخراج شود؛ تا تسلیم در برابر خدا ـ که اصل اسلام است ـ عملی گردد.
سپس مسأله شفاعت را مطرح کرده‌اند که تحقیق این مسأله با رضای خداست، و رضای الهی یا اطاعت از فرستادگان یعنی پیامبر و امامان علیهم السلام به دست می‌آید، هرکس این پایه را نداشته باشد نوبت به شفاعت او نمی‌رسد.
ج .فرازهای نهایی
در مرحله بعد مقاومت و نترسیدن از دشمنان خدا و مواظب بودن نسبت به حلیه‌ها آنان مطرح شده و اینکه مبادا در راه احیای حق از آنان کمک گرفته شود. دیگر حضرت آن است که باید همیشه فاصله اهل حق و باطل حفظ شود و به یکدیگر مختلط نشوند. آنگاه حضرت تأکید کرده‌اند که باید دوستان خدا جمع خود را حفظ کنند و با دشمنان خدا مخلوط نشوند.
در اینجا حضرت با جمله‌ای امضای خود را بر آنچه نوشته نقش کرده و فرموده‌اند:«این ادب ماست که ادب خداست».
سپس بار دیگر از تکبر نهی فرموده‌ءاند؛ و در این رابطه به خلقت مؤمن و تمایل او به خیر، و نیز خلقت کافر و تمایل او به شر اشاره کرده‌اند.
در مرحله بعد صبر بر بلاهایی که از دشمنان می‌رسد و ملازمت آن با پذیرفتن ولایت خدا و رسول و امامان مطرح شده، و حضرت به ابتلائات انبیا و پیروانشان به بلاها اشاره کرده‌اند.
سپس فرق مؤمن و کافر را در پذیریش اسلام و اوامر الهی بیان فرموده‌اند. در آخرین فراز حضرت پیروی از خدا و پیروی از اهل بیت علیه السلام را ملازم یکدیگر دانسته‌اند، و اینکه پیروی نکردن از ایشان سرپیچی از اوامر خداست.
منابع نامه حضرت صادق علیه السلام
امروز ما قدردان دستان پر برکت محدثان و روایانی هستیم که این میراث ارجمند را در طول چهارده قرن، سینه به سینه و دست به دست حفظ کرده‌اند؛ تا در قرن پانزدهم اسلام آن را به دست ما رسانده‌اند.
محدث عظیم الشدن شیخ محمد بن یعقوب کلینی که برهمه شیعه حق عظیم دارد، در کتاب «کافی» متن کامل نامه حضرت صادق علیه السلام را نقل کرده است.
همچنین محدث جلیل شیخ حسن بن علی بن حسین شعبه حرانی در کتاب «تحف العقول» قسمتی از آن را آورده است.
محدث کبیر فیض کاشانی در کتاب «وافی» و محدث کبیر شیخ حر عاملی در کتاب «وسائل الشیعة» و علامه مجلسی در «بحارالانوار» متن کامل نامه را آورده‌اند.
گفتنی است کتاب نامه امام صادق علیه السلام به شیعیان؛ دستورالعمل اعتقادی اخلاقی شیعه» در 64 صفحه، با شمارگان 2000 نسخه از سوی انتشارات دلیل ما منتشر شده است./998/پ202/ق