مسلمانان اتیوپی و پایبندی به قانون «گادا»

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از رایزنی فرهنگی ایران در اتیوپی، میراث فرهنگی و معنوی یا میراث فرهنگی ناملموس به جنبه‌های غیر فیزیکی یک فرهنگ گفته می‌شود و بیشتر آداب و رسوم جامعه در یک دوره زمانی را دربر می‌گیرد یا راه و روش رفتار در جامعه را که معمولاً قوانین رسمی عمومی برای کارکرد در یک فضای فرهنگی خاص هستند، بیان می‌کند.

این موارد شامل ارزش‌های اجتماعی، هنرهای نمایشی، هنرهای دستی و سنتی، سنت‌ها، آداب و رسوم و روش‌ها، باورهای زیبایی‌شناسانه و معنوی، بیان هنری، زبان و دیگر جنبه‌های کارکردهای انسانی است. به ‌طور کلی حفظ میراث معنوی دشوارتر از حفظ میراث فرهنگی مادی است. در کشور اتیوپی میراث معنوی ثبت شده از سوی یونسکو شامل سیستم گادا، جشنواره تیم کت، جشن مسکل و جشنواره سال نو مردم سیداما است.

در این گزارش قصد داریم سیستم گادا که مخصوص ایالت اوروما در اتیوپی است را تشریح کنیم، در واقع این سیستم یک روش زندگی بوده و دارای ساختارهای بسیار مستحکم که مبتنی بر ریش سفیدی است، بنا نهاده شده است. در این سیستم مردم مسائل و مشکلات و روابط اجتماعی خود را براساس ساختارهای تعریف شده تطبیق می‌دهند و حکومت مرکزی نیز از این سیستم و آرای مربوط به آن پیروی می‌کند.

نکته جالب دیگری که در خصوص سیستم گادا وجود دارد این است که کتاب تألیفی ابی احمد، نخست‌وزیر اتیوپی به نام هم‌افزایی نیز براساس قواعد و قوانین سیستم گادا تدوین شده است. مردم اورومو بزرگ‌ترین گروه از کوشیتی زبانان(کوشیت: از زبان‌های بومی) در قاره آفریقا و بزرگ‌ترین گروه اخلاق‌گرا از مردم اتیوپی هستند. این منطقه با همه ایالت‌های منطقه‌ای جمهوری فدرال دموکراتیک اتیوپی به جز تیگرای مرز مشترک دارد. پایتخت ایالت اروما «فین فینه» است.

مردم اورومو مانند سایر اقوام و ملیت‌های اتیوپی، دارای میراثی عظیم و ملموس هستند که طی سال‌های متمادی در تعامل مردم با محیط‌های طبیعی و اجتماعی ایجاد شده است و مظاهر هویت مردم به شمار می‌آید.

سیستمی با اصول دموکراتیک

آنها همگی دارای زبان، تاریخ و نژاد مشترک و نهادهای سیاسی، مذهبی و حقوقی مشترک هستند. آنچه این منطقه را متمایز می‌کند این است که این منابع فرهنگی و طبیعی در یک سیستم مدیریت سنتی و باستانی به نام سیستم گادا اداره می‌شود که سرشار از اصول دموکراتیک بوده و ریشه‌های آن در سراسر منطقه اوروما پخش شده است.

قبایل اصلی اورومو مراکز گادا خود را در چندین مکان بر‌اساس توافق قبیله‌ها تأسیس می‌کنند. بورانا نام محلی در منطقه اورومو(اوراما) است و مردم آن از سیستم گادا پیروی کرده و عمدتا دارای جمعیت مسلمان بوده و پایبندی بسیار زیادی به قوانین اسلام دارند. مردم بورانا اعتقاد زیادی به گادا داشته و معتقدند که همه جنبه‌های زندگی در سیستم گادا دیده شده و به همین دلیل است مردم بورانا به خاطر حفظ سیستم سیاسی و تاریخی گادا مورد توجه ویژه هستند.

سیستم گادا یک سیستم قدیمی و فاخر است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و فقط در میان مردم اورومو اجرا می‌شود. مردم اورومو این سیستم را میراث مشترک خود دانسته و آن‌را یکی از پایه‌های اصلی هویت خود می‌دانند. سیستم گادا ساختار سازمانی مهمی در میان مردم اورومو است که ساختار اجتماعی، سیاسی، آیینی و حقوقی مردم در چارچوب نظم و معنای زندگی در آن تعریف می‌شود.

گادا جامعه را از طریق شوراها و همچنین قوانین و احکام را با تشریح حقوق و وظایف اعضای خود سازماندهی می‌کند. اورومو، سیستم گادا را بخشی از میراث فرهنگی آنها و یک سیستم مدیریت متعالی که با سیستم دولتی مدرن هماهنگ است، مورد قبول قرار داده و حتی قوانین بالاسری در کشور نیز در منطقه اورومو از سیستم گادا پیروی می‌کنند؛ یعنی اگر مشکلی در میان مردم اورومو به وجود آید احکام سیستم گادا مقدم بر احکام قضایی کشور اتیوپی است.

این سیستم مدت‌های مدیدی است که از سوی طایفه‌های بورانا (Borana) ، گوجی(Guji)، کارایو(Karayu)، تولاما(Tulama)، آرسی(Arsi)، آیتو(Ittu)، هومبایا(Humbana)، افران کالو (Afran Qallo)، آکیچو(Akichu)، ماچا(Macha) و گابرا(Gabra) در ارومو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آزادی در مشارکت سیاسی

مشارکت سیاسی برای همه مردم بورانا آزاد است و تصمیمات با هدایت رهبران آیینی، اباگادا (رئیس تشکیلات گادا) و مشاوران گرفته می‌شود. حضور در مراسم انتقال قدرت و یا انتقال از یک رده قدرت به رده دیگر اجتماع همگی با شفافیت صورت می‌پذیرد.

سیستم گادا قدرت را در میان نسل‌ها و  تمامی اعضای این جامعه توزیع می‌کند و میان نسل‌های متوالی ارتباطی محکم و قوی ایجاد می‌کند. فلسفه، هنر و تقویم اورومو مبتنی بر گادا و بیانگر تمدن مردم اورومو است.

سیستم عضویت در گادا بدین صورت است که  پسران در ۴۰ سالگی پس از پدران خود به عنوان اعضای کلاس گادا (کلاس نسل یا مجموعه) به سیستم می‌پیوندند و هر هشت سال نیز از یک درجه گادا به درجه بعدی ارتقا می‌یابند.

رده‌های بالای گادا نیز به صورت کاملا دموکراتیک تشکیل شده و رئیس تشکیلات گادا «اباگادا» نامیده می‌شود. مردان گادا وظیفه انتقال دانش و مهارت‌های مرتبط با عملکرد سیستم دموکراتیک گادا به سایر اعضا را که حائز ارتقا هستند، به عهده دارند.

نکته جالب توجه اینکه قوانین، هنجارها، ارزش‌ها و آرمان‌های سیستم گادا با قوانین بین‌المللی حقوق بشر موجود در عرصه جهانی سازگاری کاملی دارد. مشاوران گادا باید سال‌ها درباره قوانین و آداب و رسوم بورانا و خرد رهبری یک جامعه، آموزش سخت‌گیرانه‌ای را پشت سر بگذارند تا بتوانند مقام خود را در سیستم گادا به دست آورند.

اگر شخصی برخلاف قواعد و قوانین سیستم گادا در اوروما عمل کند، به طور کل از جامعه طرد شده و همین موضوع است که به این سیستم قدرت داده است. لذا در کشور اتیوپی، در چند سال اخیر که از انتخاب نخست‌وزیر ابی احمد گذشته و مشکلات و تنش‌هایی نیز به وجود آمده، نخست‌وزیر برای حل منازعات در بزرگ‌ترین ایالت خود یعنی اوروما از پتانسیل یوباها بهره برده تا بتواند امنیت و صلح را به جامعه برگرداند. ابی احمد خود نیز از اهالی اوروما بوده و با حمایت مردم اوروما به قدرت رسیده است.  

رتبه‌بندی در سیستم گادا:

کلاس‌های گادا بر اساس نسل‌های تبارشناسی انتخاب و به کار گمارده می‌شوند. در زیر به سطوح گادا اشاره کرده و هر یک را توضیح می‌دهیم.

درجه ۱: داباله از سن ۱تا ۸ سالگی

داباله به کوچکترین افراد سیستم گادا گفته می‌شود. این طیف از افراد سیستم گادا به خاطر داشتن مدل موهای شگفت‌انگیز خود به «گادورو»(guduru) شهرت یافته‌اند.

درجه ۲: خردسالان از سن ۸ تا ۱۶ سالگی

مراسمی که پسران از آن به حالت گاما می‌روند. پسران در این مراسم موهای خود را اصلاح می‌کنند. در مدل موهای افراد خردسال، موها از  وسط سر تراشیده می‌شوند و بعد به آنها اجازه داده می‌شود تا موها رشد کرده و به تکامل برسد.

محدوده ارشد (محدوده جاجا بو)

در این مرحله، آنها در دوره‌ای در حال چرخه زندگی خود هستند که قادر به شکار و نگهبانی از گله با کمک همسالان خود هستند و باید هشت سال دیگر صبر کنند تا به مرحله کائوزا برسند.

درجه ۳: کائوزا، جنگجویان از سن ۱۶ تا ۲۴ سال

مراسم گذار به گام کائوزا در محلی مقدس به نام «دره داداچا» که در مجاورت اوروما است، انجام می‌شود.  در این مکان، پدر موهای فرزند خود را اصلاح و در مراسم آئینی شرکت می‌کند.

درجه ۴: رابعه ۲۴ تا ۳۲ ساله

در این مرحله، رابعه ها تمایل دارد هنر حاکمیت را بیاموزد و این زمان هنگام ازدواج است و آنها ازدواج می‌کنند. مسئولیت رابعه‌ها در این مرحله بیشتر حول مسئولیت دفاعی افراد می‌چرخد.

درجه ۵ : «دوری» از سن ۳۲ تا ۴۰ سالگی

این مرحله «دوری» نام دارد و جایی است که از مردان انتظار می‌رود فرزندی داشته باشند تا خیلی زود احترام پدرانه را به دست آورده و با مسئولیت مهم سرپرستی خانوار آشنا شوند. این مرحله مهم و قابل توجهی است چرا که در آن هنرهای رهبری و فلسفه «دوری» را  به دست می‌آورند.

درجه ۶: گادا از سن ۴۰ تا ۴۸ سالگی

درجه گادا مرحله بلوغ کامل سیاسی است و در واقع این اوج حرفه اجتماعی و سیاسی گادا و سن بهینه برای داشتن مهارت بلوغ و فرصت برگزاری و نشان‌دادن اعمال و مسئولیت های اجتماعی است.

درجه ۷: «یوبا» در سن ۴۸ سالگی و بالاتر

گاداها در این مرحله بازنشسته و بزرگان قوم می‌شوند. مهم‌ترین مسئولیت کلاس بازنشستگان گادا (Yuubaa) نظارت بر فعالیت‌های تشریفاتی تشکیلات سیستم گادا است.