پرسش و پاسخ هایی پیرامون مسأله غدیر خم

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا،به نظر می‌رسد یکی از مسائل مهم امروز پایین بودن سرانه مطالعه در کشور است. متأسفانه مردم به طور عمومی اهل مطالعه نیستند. این مساله از جمله موضوعات تاسف‌برانگیز اجتماعی در جامعه امروز ایران است. باید دقت داشت که امروزه مطالعه ها بر اساس روش کوتاه خوانی و مختصرگویی طرفدار فراوانی دارد.

واقعه غدیر از مسائل مهم تاریخ اسلام است که این موضوع در منابع مستدل و مستند و قابل اتکای شیعه و سنی به آن اشاره شده و روایات زیادی درباره آن نقل شده است. در این نوشتار سعی داریم در چند شماره به بررسی واقعه غدیر بپردازیم. هدف از تهیه این مطلب بیشتر دعوت به مطالعه مستند و رجوع و استفاده از منابع تاریخی درباره وقایعی مهمی چون عید غدیرخم است.

پرسش و پاسخ هایی درباره مسئله غدیر خم

1. چرا حادثه مهم بیعت مردم با امام علی(ع)، با نام غدیر معروف شد؟

بیابان غدیرخم پس از سرزمین جُحْفه در 3 میلی (هر میل 1609متر) مکه قرار دارد و در آنجا رود کوچکی جاری بود. در این مکان، ولایت امام علی(ع) اعلام شد و 120 هزار حاجی، از زن و مرد، برای بیعت با آن حضرت دو روز در آنجا توقف کردند. چون این مراسم کنار این رود کوچک برگزار شد، به نام غدیر معروف گشت. البته این روز، نام های دیگری نیز دارد، مانند یوم الولایه (روز اعلام ولایت)؛ یوم البیعه (روز بیعت) و یوم الدّوح (روز بزرگ که حادثه بزرگی در آن رخ داد یا روزی که مردم در کنار درختان تنومند صحرای غدیر، با استفاده از سایه های آنها، سایبان برای خود درست کردند).

2. حجه الوداع چیست و کدام خاطره را در ذهن زنده می کند؟

آخرین حج پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را که در سال دهم هجرت انجام شد و آن حضرت پس از آن، نتوانست به حج برود، حجه الوداع می گویند. حضرت پس از مراسم حج، در هیجدهم ذی حجه، در صحرای غدیرخم، ولایت امام علی(ع) و دیگر امامان معصوم شیعه تا حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف را مطرح کرد و از تمام مسلمانان بیعت گرفت. ازاین رو، نام حجه الوداع، یاد حادثه غدیرخم را در دل ها زنده می کند.

3. چرا بیعت با حضرت علی (ع) در مکه یا مدینه صورت نگرفت؟

فرمان الهی درباره امامت علی(ع)، پس از بیرون آمدن رسول خدا صلی الله علیه و آله از مکه، به آن حضرت ابلاغ شد و پس از پایان مراسم حج و هنگام بازگشت حاجیان به سوی شهر و دیار خود، زمینه لازم برای بیعت با امام، فراهم گردید. این کار در بهترین زمان ممکن انجام شد؛ زیرا همه حجاج در حالت معنوی خاصی بودند که این معنویت در دیگر اجتماعات یافت نمی شد. همچنین گرد آمدن چنین جمعیتی از شهرهای مختلف در یک جا ممکن نبود. این اجتماع، اجتماعی از مردم تمام سرزمین های اسلامی بود.

4. شمار مردم در آن اجتماع بزرگ چقدر بود؟

تعداد جمعیت انبوه در روز غدیر را متفاوت ثبت کرده اند؛ برخی 124 هزار، بعضی 100 هزار و بعضی 90 هزار و گروهی 120 هزار نوشته اند. در منابع شیعه و اهل سنت، به این تعداد اشاره شده است.

5. نخستین کسی که با امام علی(ع) بیعت کرد، چه کسی بود؟

پس از آنکه رسول خدا صلی الله علیه و آله پیام وحی را ابلاغ کرد و امام علی(ع) را به جایگاه فراخواند، نخستین کسی که دست آن حضرت را گرفت و با ایشان بیعت کرد، شخص رسول خدا صلی الله علیه و آله بود و سپس دیگران بیعت کردند. مردان خدمت امام علی(ع) می آمدند و دست در دست آن حضرت می گذاشتند و می گفتند: «السلام علیک یا امیرالمؤمنین.» برخی مانند ابابکر و عمر و عثمان جلو آمدند و خطاب به امام گفتند: «بخٍّ بخٍّ لک یا ابالحَسَن لَقَدْ اَصْبَحْتَ مَولایَ وَ مَوْلی کُلّ مؤمنٍ و مؤمِنَهٍ؛ درود بر تو، درود بر تو ای پدر حسن! صبح کردی درحالی که امام من و امام هر مرد و زن مسلمان هستی».

سپس نوبت به زنان رسید. امام در جلوی خیمه بر زمین نشست، طشت آبی مقابل آن حضرت نهادند و امام دست مبارک را در آب تشت فرو برد. زنان مسلمان جلو می آمدند و دستی بر آب تشت می زدند و می گفتند: «السلام علیک یا امیرالمؤمنین».

6. آیا در روز غدیر، تنها بیعت با امیرمؤمنان، علی (ع) مطرح بود؟

خیر، بیعت با همه امامان معصوم(ع)، از امام علی(ع) تا حضرت قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف ، مطرح شد و حاضران به فرمان الهی به امامت همه امامان اعتراف کردند و چون در آن زمان، امام علی(ع) در آن جمع حضور داشت، با ایشان بیعت کردند. رسول خدا صلی الله علیه و آله دراین باره فرمود:

ای مردم! جمعیت شما بیشتر از آن است که بتوانید با دست خود، با من در این صحرا بیعت کنید. پس خدا به من امر کرده است که از شما نسبت به ولایت علی(ع) و امامت امامان پس از او که از فرزندان من و علی هستند، اقرار بگیرم و شما را آگاه کردم که فرزندان من از صلب علی هستند.

پس همه بگویید: «یا رسول الله! ما نسبت به آنچه از طرف خدای خود و پروردگار ما، درباره ولایت علی(ع) و ولایت فرزندانش که همگی از فرزندان اویند، به ما ابلاغ کردی، گوش به فرمان، تسلیم، خشنود و مطیع هستیم. با تو بر این پیمان، با قلب های خود، با جان خود، با زبان خود و با دست خود بیعت می کنیم. بر این بیعت زندگی می کنیم، می میریم و برانگیخته می شویم. آن را دگرگون نمی سازیم، در آن تردید نمی کنیم و از آن باز نمی گردیم، پیمان را نمی شکنیم و از خدا و از تو و از امیرالمؤمنین، علی(ع) و فرزندان او که همگی امامان امت هستند، اطاعت می کنیم؛ امامانی که تو تذکر دادی از فرزندان تو و از صلب علی پس از حسن و حسین هستند».

حسن و حسین و مقام آنها را نیز از دیدگاه خود به شما شناساندم و ارزش آنها را در نزد خود و مقامشان را در پیشگاه خدای عزیز و بزرگ به شما تذکر دادم و ادای امانت کردم و گفتم که آن دو سرور جوانان بهشتند و پس از من و علی(ع)، هر دو امام امت اسلامی هستند.

پس همگی بگویید: «خدا را در این فرمان اطاعت می کنیم و از تو ای رسول خدا و از علی و از حسن و حسین و از امامان پس از ایشان که امامت آنان را یادآوری کردی، و بر آن (اطاعت از آنها) عهد و پیمان گرفتی، اطاعت می کنیم. از قلب های ما، جان های ما و زبان های ما با دست های ما بیعت گرفتی، آنان را که در حضورت یافتی و یا با زبان اقرار کردند این عهد و پیمان را تغییر نخواهیم داد و خدا را بر آن گواه می گیریم که برای گواهی کافی است و تو ای رسول خدا، بر این پیمان گواه ما هستی و هر مؤمن پیروی کننده ای در ظاهر و پنهان و فرشتگان خدا و لشکریان الهی و بندگان او و خداوند، بر تمامی آنان گواه است.

منبع: کتاب غدیر، اکمال دین، نوشته سید حسین اسحاقی، ص23 الی 26 که انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی به چاپ رسانده است.

انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران کتاب «غدیر، اکمال دین» را در قطع رقعی و 190 صفحه به چاپ رسانده است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید این کتاب به انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، ابتدای بزرگراه نیایش، جنب مجموعه ورزشی انقلاب، دانشگاه صدا و سیما، تلفن: : 22040986 مراجعه کنند./826/ن602/ق