روایت سردبیر مناهج از راه‌های بسته تولید محتوا

اشاره: طلاب خودجوشی که در فضاهای مختلف از جمله اینستاگرام و ایتا حضور داشتند، همگی از نوعی دغدغه خاص در حوزه تولید محتوا در فضای مجازی صحبت می‌کنند. دغدغه‌ای که حاکی از نیاز به کمک قرارگاه مرکزی خود است. همچنان که ارتباط صحیحی میان قرارگاه و نیروهای خط مقدم وجود ندارد تا به نیاز اولیه یک رزمنده رسیدگی شود، از طرفی شاهد حضور افرادی هستیم که این قرارگاه مرکزی، کمترین آموزش‌های ورود به خط مقدم را ارائه نداده است.

 

خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در ادامه پرونده حوزه، محتوا و فضای مجازی به سراغ حجت‌الاسلام جمال نصیری، ادمین و سردبیر کانال مناهج رفت و پای درد و دل او نشست. سردبیر مناهج از شکل گیری کانال و تیم مناهج و همچنین آسیب شناسی پشتیبانی و مانع زدایی حوزه علمیه از فعالیت طلاب در عرصه رسانه‌ای سخن گفت.

 

رسا ـ اگر امکان دارد، خودتان را برای مخاطبین معرفی کنید و درباره کانال مناهج، تأسیس و شکل کار آن توضیحاتی بفرمایید؟

بنده جمال نصیری، مدیر رسانه حوزوی مناهج هستم. البته در فضای مجازی با نام مستعار رسانه‌ای «علی مهدوی» شناخته شده هستم. مجموع تحریریه و دوستان مؤسس مناهج، طلاب و فضلایی هستند که سابقه حداقل ده سال مطالعه، مباحثه و مرور بیانات امام خامنه‌ای درباره حوزه و روحانیت را داشتند و با توجه به اینکه در فضای کانال‌های حوزوی بعضا افراط و تفریط‌هایی دیده می‌شد به این نتیجه رسیدیم که جای یک رسانه تخصصی در موضوع حوزه و روحانیت و پرداختن به مسائل صنفی آن‌ها اعم از مطالبات رهبری، طرح پیشنهادات و انتقادات درباره حوزه و روحانیت با رعایت انصاف و اخلاق رسانه‌ای خالی است.

 

همچنین با تأسیس مناهج بسیاری از اساتید و طلاب احساس کردند می‌توانند از طریق مناهج صدای انتقادات و خواسته‌های خود را برسانند و در این زمینه الحمدلله شاهد اتفاقات خوبی هم بودیم. درباره شکل کار هم با احصای موضوعات مختلف مرتبط با حوزه روحانیت بر اساس دو اولویت‌بندی زمانی و ارزشی به طرح پرونده درباره آن موضوعات می‌پردازیم.

 

ابتدا در حد وسع و امکان درباره هر موضوع، تحقیقات و پرسش‌های لازم شکل می‌گیرد و سپس در جلسه تحریریه با بارش فکری، ابعاد مختلف موضوع، طرح و بحث می‌شود. وقتی پازل موضوع خوب شکل گرفت، نوبت به مرحله نگارش و توزیع رسانه‌ای می‌شود.

رسا ـ به‌طور کلی اهمیت و ضرورت حضور طلاب در حوزه تولید محتوا در فضای مجازی چیست؟

امروز از بچه ابتدایی تا پیرمرد و پیرزن هفتاد هشتاد ساله و خلاصه طیف وسیعی از مردم حضور جدی در فضای مجازی دارند؛ یعنی سهم زیادی از وقت شبانه روزی مردم در این فضا گذرانده می‌شود. دشمنان هم روی این فضا حساب جدی باز کرده‌اند. همان چیزی که رهبری معظم از آن به «جنگ نرم» تعبیر کردند. بنابراین می‌بینید برای انواع افکار و سلیقه‌ها برنامه دارند؛ از شبهات دینی گرفته تا شبهات سیاسی، از تخریب شخصیت‌های دینی و ملی گرفته تا برنامه برای انحرافات عقیدتی و فکری و جنسی دختران و پسران مومن و مستعد این سرزمین.

حال اگر روحانیت وارث انبیا و اولیاء در هدایت مردم هست که هست؛ دقیقا از جایی که برای گمراه و تباه کردن مردم فعالیت می‌شود، از همانجا باید اقدام به هدایت و تنویر افکار مردم کند. این رسالت ذاتی و قطعی روحانیت است. امام خامنه‌ای هم به این مطلب اشاره داشته‌اند که اولین و مهمترین وظیفه روحانیت همین است؛ یعنی حال که دشمن از ظرفیت فضای مجازی برای شبهه‌پراکنی و انحراف جوانان و مردم دارد استفاده می‌کند این روحانیت است که با شناخت شبهات در این فضا و پاسخگویی آن‌ها باید مانع اقدام دشمن شود. به تعبیر رهبری «هر یک نفرى که بتواند با رایانه کار بکند یک رسانه است.»^[۱] بنابراین کوتاهی و بی‌اعتنایی نسبت به فضای مجازی یعنی کوتاهی و بی‌اعتنایی نسبت به رسالت روحانیت؛ و این آفت کمی نیست.

 

رسا ـ با این تفاسیر، در حال حاضر چقدر از فضای حوزه علمیه در راستای تولید محتوا قرار دارد؟

اینکه بخواهیم یک آمار دقیقی در این باره بدهیم، نیازمند اطلاعات دقیق و جامع‌تری است؛ چراکه تا جایی که مطلع هستم از طرفی معاونت تبلیغ مرکز مدیریت و همچنین معاونت فضای مجازی دفتر تبلیغات در این زمینه فعالیت‌هایی دارند. منتها ما یک نقص جدی در حوزه علمیه حس می‌کنیم آن هم اینکه در برنامه آموزشی حوزه‌های علمیه، از آموزش برخی مهارت‌ها غفلت جدی شده است. برای مثال مهارت نویسندگی و ارتباط قلمی با مخاطب نسل امروز.

 

بسیاری از طلاب قدرت لازم برای نوشتن با معیار‌های لازم و در یک کلام تبلیغ در فضای مجازی را ندارند. اگر صرفاً به این بسنده کنیم که طلبه ما فقط یادداشت‌ها و کلیپ‌های این و آن را برای دیگران کپی کند که این اسمش تولید محتوا نیست؛ بلکه ضعیف‌ترین حالت توزیع محتواست. اما وقتی صحبت از تولید محتوا می‌رسد این طلبه ولو امکانات رسانه‌ای برای تولید صوت و فیلم و کلیپ را در اختیار نداشته باشد حداقل باید توان نگارش متن خوب و قوی را داشته باشد؛ بنابراین در سیاست‌گذاری‌های حوزه باید توجه جدی به بحث تولید محتوا در فضای مجازی نیز دیده شود.

رسا ـ تولید محتوا در این فضا چه پشتیبانی‌ها و چه مانع زدایی‌هایی نیاز دارد؟

خاطرم هست روزی یکی از فضلای حوزوی برای بنده پیامی فرستاده بود. درخواستش این بود که کانال تازه تأسیسش را ببینم و درباره‌اش نظرم را بدهم. عضو کانالش شدم و مطالب را کمی بالا پایین کردم. به لحاظ اصل محتوا، مطالب غنی و خوبی بودند، اما به لحاظ نگارش قلمی واقعاً قلم سختی داشت. در پاسخ به این فاضل و نخبه حوزوی همین مطلب را منعکس کردم و جوابش این بود که بهتر از این در توانم نیست. مدتی نگذشت که کانالش را حذف کرد و متوجه شد استقبالی از محتوا‌های تولیدی‌اش نشد. امری که از ابتدا هم روشن بود.

خب یک فاضل حوزوی که جنس شبهات را خوب شناخته و حتی انواع آن‌ها را در حیطه تخصصی خود احصا کرده و جواب علمی و مستدل هم دارد، چرا نباید توانایی لازم برای نگارش آن و ارتباط با مخاطب را داشته باشد؟ وقتی حوزه برای این فرد در سنین جوانی و زمانی که حوصله فراگیری مهارت نویسندگی را داشته این برنامه را محیا نکرده است؛ خود وی هم اصلا چنین اطلاعی نداشته که در برنامه شخصی‌اش دنبال فراگیری چنین مهارتی برود. نتیجه چیست؟ عملا خروجی و بهره‌وری اجتماعی چنین فضلای عالِم و نخبه، نزدیک به صفر می‌شود؟!

 

طبعاً حوزه برای تربیت نویسنده باید برنامه جامع داشته باشد. برنامه‌ای که منتهی به خروجی شود. در این راستا هم باید حمایت‌های لازم و مشوّق‌های لازم را در نظر بگیرد. مثلاً الآن اگر کسی مقالات علمی داشته باشد این یک امتیاز ویژه برای استفاده از شهرک مهدیه است؛ اما اگر یک تولیدگر محتوا در فضای مجازی داشته باشیم که هزاران یادداشت قوی و مناسب داشته و خیلی از جوانان را از شبهات حفظ کرده و هدایت کرده، چنین کسی اصل هیچ محل اعرابی برای استفاده از شهرک مهدیه ندارد.

 

این‌ها نیاز به بازبینی دارد. تا وقتی ما ارزشی برای نویسندگان فعال مجازی و مقاله‌نویسان اینترنتی نداریم نباید انتظار داشته باشیم حوزه علمیه بتواند کاری در خور و شایسته حوزه و روحانیت انجام دهد؛ بنابراین هم پژوهشگر حرفه‌ای در حوزه تولیدات مقالات علمی نیاز داریم و بیش از پیش هم باید پژوهشگر تربیت کنیم؛ اما از آن سو غفلت نکنیم ما فقط با جامعه علمی که مخاطب مقالات علمی هستند روبرو نیستیم. ما نیاز به نویسندگان حرفه‌ای در حوزه فضای مجازی و ارتباط عام با مردم هم داریم؛ بنابراین در زمینه پشتیبانی هرچه تسهیلات بهتری فراهم شود برای تولیدگران محتوا در عرصه مجازی، طبیعتاً افراد بیشتری هم مشتاق حضور در این عرصه خواهند شد.

 

اما درباره مانع‌زدایی خب بنظر می‌رسد لازم است این امر در برنامه رسمی حوزه علمیه تعبیه شود تا طلبه بتواند برای آن برنامه‌ریزی کند وگرنه سیل برنامه فشرده درسی حوزه به طلاب فرصت آنچنانی نمی‌دهد که خیلی برای برنامه‌های جنبی و مهارت‌هایی که لازم دارند وقت بگذارند.

رهبری هم در این باره فرمودند یکى از کارهایى که سیاستگذارى لازم دارد و جزو شؤون شوراى عالى است و روى این قضیه باید وقت بگذارند همین است یعنی سیاست تربیت نویسنده حوزوی که از شئونات دینی جامعه مرزداری کند. تقریباً ۲۳ سال پیش این مطلب را رهبری گفتند و ما اگر سالی فقط صد نفر هم تربیت کرده بودیم امروز بیش از دو هزار نویسنده پخته و باتجربه و قوی داشتیم و واهمه‌ای از سیل شبهات نداشتیم.

۱- بیانات رهبر معظم انقلاب در اولین درس جلسه درس خارج، سال تحصیلی جدید حوزه‌های علمیه ۱۳۹۵/۰۶/۱۶

 

خبرنگار: محمدحسین کتابی